Επιχείρηση Γοργοπόταμος: Μύθοι και αλήθειες...

 

Γράφει ο Περικλής Καπετανόπουλος

Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα

στέλνει περήφανο χαιρετισμό

νέας ανάστασης χτυπάει καμπάνα

μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό.

Είναι γεγονός, ότι τις δεκαετίες που πέρασαν, έχουν γραφεί πολλά για την στρατιωτική σημασία της επιχείρησης του Γοργοπόταμου. Με την απόσταση των 80 χρόνων που μας χωρίζουν από την κοινή επιχείρηση, των ανταρτών του ΕΛΑΣ με τον Αρη Βελουχιώτη, του ΕΔΕΣ με τον Ναπολέοντα Ζέρβα και των Βρετανών με τον συνταγματάρχη Ε. Μάγιερς, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ένα είναι βέβαιο.

Η καταστροφής της γέφυρας την 25 Νοεμβρίου 1942 άσκησε καταλυτική επίδραση στην ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος στην Ελλάδα και υπήρξε πολύ μεγαλύτερης σημασίας από τα στρατιωτικά αποτελέσματα που παρήγαγε.

Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι το εξής: Η καταστροφή της γέφυρας του Γοργοποτάμου παρεμπόδισε και σε ποιόν βαθμό την μεταφορά εφοδίων από την ηπειρωτική Ευρώπη προς τον στρατό του στρατάρχη Eρβιν Ρόμελ στην Βόρεια Αφρική;

Και ακόμα περισσότερο, είχε καθοριστική σημασία για την ήττα του γερμανικού εκστρατευτικού σώματος, η διακοπή της σιδηροδρομικής επικοινωνίας προς το λιμάνι του Πειραιά για το διάστημα των έξη εβδομάδων που χρειάστηκαν για την επισκευή της;

«Ήταν πολύ σημαντικό - αναφέρει Ο Ε. Μάγιερς - να παρεμποδίσουμε με κάθε τρόπο τις προσπάθειες του εχθρού να ενισχύσει τις βάσεις του κατά μήκος της βορειοαφρικανικής ακτής, φέρνοντας προμήθειες δια θαλάσσης από τη Νότια Ευρώπη».

Αλλά και οι Γερμανοί σε απόρρητη επίσημη έκθεσή τους, που συνέταξαν στις 9/4/1943 επιτελείς του ειδικού γραφείου Αϊνς Τσε της Θεσσαλονίκης θεωρούσαν τα σαμποτάζ των ανταρτών και ειδικά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, ενέργειες «με σκοπό να παρεμποδίσουν την ομαλή λειτουργία της επιμελητείας και τις ενισχύσεις προς το γερμανικό εκστρατευτικό σώμα στη Βόρεια Αφρική από τις στρατοπεδευμένες στην Ελλάδα γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις».

Διαφορετική εκτίμηση έχει ο ιστορικός Χ. Φλάισερ: «Σχεδόν σε κάθε σχετικό βιβλίο- γράφει - συναντά κανείς τον στερεότυπο ισχυρισμό, ότι η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου παρέλυσε την κύρια γραμμή εφοδιασμού του Ρόμελ για έξι αποφασιστικές εβδομάδες ή μάλιστα ότι σταμάτησε τον ίδιο στην ''πορεία του για την Αλεξάνδρεια''.

Στην πραγματικότητα η προέλαση του Ρόμελ είχε καθηλωθεί μήνες ενωρίτερα.

Στις 25/11 η συμμαχική αντεπίθεση είχε επιτύχει την ανάκτηση ολόκληρης της Κυρηναϊκής, το Afrika Korps  του Ρόμελ είχε εκτοπιστεί ως την Ελ Αγκάιλα, τόσο μακριά δυτικά, ώστε ο εφοδιασμός μέσω της Ελλάδας δεν παίζει πλέον ρόλο. Ο ίδιος ο Χίτλερ εκφράζει στις 18/12/42, τη λύπη του για το ''πόσο δυσάρεστη'' ήταν η ανατίναξη της γέφυρας-αλλά μόνο σε ό,τι αφορούσε τον εφοδιασμό των στρατευμάτων στην Ελλάδα». Την ίδια άποψη με τον Φλάισερ, με παρόμοια επιχειρήματα, υποστηρίζει και ο Σ. Γρηγοριάδης.

Συνεπώς μπορούμε αβίαστα να συμπεράνουμε πως ακόμη και αν η επιχείρηση σχεδιάστηκε για να διακόψει τον εφοδιασμό του Ρόμελ, τελικά δεν μπόρεσε να επιτελέσει αυτόν τον σκοπό. Παρόλα αυτά, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις δολιοφθοράς του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.

Υπήρξε ένα γεγονός σπουδαίας σημασίας και μεγάλου συμβολισμού για τον αγώνα του ελληνικού λαού κατά της τριπλής (γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής) κατοχής διότι αναπτέρωσε το ηθικό των απλών ανθρώπων, εξύψωσε το γόητρο των αντιστασιακών οργανώσεων και συνέβαλε στη μαζικοποίησή τους.

Η επιχείρηση του Γοργοπόταμου, όμως, παρότι ως ένα βαθμό στηρίχτηκε στη συνεργασία και ανέδειξε τις προϋποθέσεις που υπήρχαν παραπέρα γι' αυτή, έφερε στην επιφάνεια και τις πραγματικές προθέσεις των ντόπιων και ξένων αντιδραστικών δυνάμεων. Ειδικότερα τις επιδιώξεις της βρετανικής αποστολής, που είχε σκοπό το διχασμό και την αποτροπή της παραπέρα οργάνωσης της κοινής αντιστασιακής πάλης. 

Χαρακτηριστική του ύπουλου και διχαστικού ρόλου των Εγγλέζων, ήταν ανακοίνωση που μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο του Λονδίνου και δημοσιεύτηκε στις αγγλικές εφημερίδες, στην οποία αποσιωπάτο ο ρόλος του ΕΛΑΣ. Κατά το BBC thn γέφυρα ανατίναξαν "τμήμα Βρετανών σαμποτέρ σε συνεργασία με αντάρτικο τμήμα του ΕΔΕΣ". Μετά την επιχείρηση του Γοργοπόταμου φάνηκε σαφέστατα ότι ο σκοπός της βρετανικής αποστολής στα βουνά της Ελλάδας, στη διάρκεια της Κατοχής, δεν ήταν στρατιωτικός, αλλά πολιτικός.  Κύριά τους επιδίωξη ήταν η υπονόμευση του ΕΑΜ. Στην κατεύθυνση αυτή χρησιμοποίησαν με τον πιο χυδαίο τρόπο ένα παραδοσιακό τους όπλο, που δεν ήταν άλλο από την διχόνοια και την πολιτική του "διαίρει και βασίλευε".

Από το 1982 καθιερώθηκε (νόμος 1582/82) και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου η Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης (ημερομηνία της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942) για να τιμηθεί η αντίσταση των Ελλήνων κατά των κατοχικών δυνάμεων (Γερμανικών, Ιταλικών και Βουλγαρικών) την περίοδο 1941-1944.

1. Ε. Μάγιερς: «Η ελληνική περιπλοκή», εκδόσεις «Εξάντας», σελ. 76- 77

2. R. Clogg: «Η SOE στην Ελλάδα», στο «Η Ελλάδα στη Δεκαετία 1940- 1950, Ενα Εθνος σε κρίση», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 196. Ο D. Hamson που συμμετείχε στην αποστολή Harling αναφέρει πως οι Εγγλέζοι είχαν την πληροφορία πως «κάποιος ταγματάρχης Αρης βρισκόταν στα βουνά της Κεντρικής Ελλάδας με μια ομάδα τριάντα ανδρών, όχι καλά οπλισμένων» (D. Hamson: «Με τους Έλληνες στο Γοργοπόταμο»,εκδόσεις «Ελληνική Ευρωεκδοτική», σελ. 11). Καμιά πληροφορία όμως για ΕΑΜ και ΕΛΑΣ.

3. Χ. Φλάισερ: «Στέμμα και Σβάστικα», εκδόσεις «Παπαζήση», τόμος Α', σελ. 236

4. Σ. Γρηγοριάδη: «Συνοπτική ιστορία της Εθνικής Αντίστασης», εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, σελ. 174.