ΜΕ ΤΗ ΧΡΥΣΗ ΤΗΣ ΝΙΟΤΗΣ ΠΑΝΟΠΛΙΑ...

Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία…

Στα 70 χρόνια της ΕΠΟΝ

                         

Αφιερωμένο στην μνήμη του ΕΠΟΝίτη πατέρα μου και της λεβεντογενιάς του.

Σένα μικρό και ταπεινό σπιτάκι, εκεί στο τέρμα Αμπελοκήπων, ιδρύθηκε στις 23 Φλεβάρη 1943, η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική  ΕΠΟΝ. Την πρωτοβουλία για την ίδρυση της μεγαλύτερης νεολαιίστικης οργάνωσης στην νεώτερη ιστορία μας, την είχε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝεων).

Στη σύσκεψη πήραν μέρος αντιπρόσωποι από δέκα νεολαιίστικες οργανώσεις: «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος», «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», «Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», «Λεύτερη Νέα», «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος», «Φιλική Εταιρεία Νέων» και φυσικά το ΕΑΜΝέων. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, όλες αυτές οι οργανώσεις αυτοδιαλύθηκαν και συγχωνεύτηκαν στις γραμμές της.

 Η ΕΠΟΝ αυτοπροσδιοριζόταν από τα ιδρυτικά της κείμενα και το καταστατικό της ως οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική- προοδευτική, αντιπολεμική- φιλειρηνική. Βασικούς της σκοπούς είχε:

- Την εθνική απελευθέρωση, την πλέρια ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ελλάδας με καθημερινό και αδιάκοπο αγώνα.

- Την υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό.

- Την εξολόθρευση του φασισμού τόσο στα χρόνια τη κατοχής όσο και μετά με όποια μορφή κι αν παρουσιαζόταν.

- Τον αγώνα κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων για την κατοχύρωση της ειρήνης με βάση την αυτοδιάθεση των λαών και νεολαιών και την αδελφική συνεργασία τους.

- Την ανοικοδόμηση της Ελλάδας από τα ερείπια του πολέμου προς το συμφέρον και την ευημερία ολόκληρου του λαού της .

Όλα αυτά συγκίνησαν και ενθουσίασαν την  νεολαία της εποχής , που πύκνωσε γοργά τις γραμμές της νεοσύστατης οργάνωσης.

Η ΕΠΟΝ έγραψε απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης αλλά και μετά. Η παρουσία της αποδείχτηκε αναντικατάστατη και η συμβολή της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα μοναδική. Από τις γραμμές της πέρασαν 640 χιλιάδες νέοι και νέες  από τους οποίους 35 χιλιάδες έγιναν ανταρτοεπονίτες μαχητές του ΕΛΑΣ και 36 χιλιάδες αγωνίστηκαν, στις ΕΔΑ των Συνταγμάτων του ΕΛΑΣ,  στον ΕΛΑΣ των πόλεων, στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και στα έμπεδα.

Στις πόλεις, και ιδιαίτερα στην Αθήνα, η  ΕΠΟΝ, με την ποικιλόμορφη δράση της,  καλούσε τη νεολαία να αγωνιστεί για να επιβιώσει από την πείνα και το θάνατο, από τη διαφθορά και την εκπόρνευση που οδηγούσε η πείνα, από τον εκφασισμό, όχι για να γυρίσει στα παλιά, μα-όπως γράφει στα ντοκουμέντα της «για να κερδίσει μαζί με την Εθνική λευτεριά και τη λαϊκή Δημοκρατία».

Δεν υπήρξε διαδήλωση όπου η ΕΠΟΝ να μην έδωσε το δικό της μοναδικό παρόν στο μαζικό αγώνα κατά των κατακτητών. Και δεν υπήρξε μάχη όπου να συμμετείχαν ανταρτοεπονίτες και να μην διακρίθηκαν. Σε 1.300 υπολογίζονται οι Επονίτες αντάρτες που έπεσαν στο πεδίο της μάχης ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός αυτών που έπεσαν στις διαδηλώσεις των πόλεων, που εκτελέστηκαν, που πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή που πιάστηκαν και βασανίστηκαν από τις αρχές κατοχής και τα όργανά τους. Έτσι η ΕΠΟΝ κέρδισε την εκτίμηση και την αναγνώριση όλων των αντιστασιακών νεολαιών της Ευρώπης σαν η κορυφαία, η μοναδική νεολαιίστικη οργάνωση της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης. Γι' αυτό και το Νοέμβρη του 1945 αντιπροσώπευσε την ελληνική νεολαία στο ιδρυτικό συνέδριο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Δημοκρατικής Νεολαίας (ΠΟΔΝ) στο Λονδίνο.

Η δράση της στην κατοχή, το ειδικό της βάρος στην Ελλάδα και διεθνώς, η τεράστια επιρροή της στους νέους ανθρώπους, οι προοδευτικές της ιδέες, όπως ήταν αναμενόμενο προκάλεσαν την οργή και το μίσος της ντόπιας και ξένης αντίδρασης, με αποτέλεσμα η ΕΠΟΝ να πολεμηθεί από την ντόπια οικονομικοπολιτική ολιγαρχία, τους δοσίλογους, τους μοναρχοφασίστες και τους ξένους προστάτες τους στη μεταπελευθερωτική περίοδο- ιδιαίτερα στην περίοδο μετά τη Βάρκιζα- όπου τα μέλη της γνώρισαν απίστευτους διωγμούς, με τελική κατάληξη, στα τέλη του 1947, με τον περιβόητο Ν. 509, να τεθεί εκτός νόμου.

Σελίδες απ' τους μαθητικούς αγώνες της ΕΠΟΝ

Στο καταστατικό της ΕΠΟΝ, στο άρθρο 3 όπου αναγράφονται οι σκοποί της οργάνωσης, ως δεύτερος σκοπός της- αμέσως μετά την εθνική απελευθέρωση, την πλέρια ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Ελλάδας- αναγράφεται ο αγώνας για την «υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς, στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό». Το σύνθημα «Πολεμάμε και τραγουδάμε- πολεμάμε και μαθαίνουμε!» ήταν το βασικότερο που χαρακτήριζε όλη την επονίτικη δουλειά. Έτσι, όπως ήταν φυσικό, η ΕΠΟΝ έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στη μαθητική νεολαία η οποία με τη σειρά της έγραψε μοναδικές σελίδες ηρωικών αγώνων από τις τάξεις των επονίτικων οργανώσεων.

.

Οι οργανώσεις της ΕΠΟΝ δημιούργησαν εκατοντάδες ερασιτεχνικούς θιάσους, που ανέβασαν παλιά  θεατρικά, αλλά και καινούργια ,με θέματα παρμένα από την ηρωική πάλη του λαού μας για την Λευτεριά. Οργάνωσαν κουκλοθέατρο, χορωδίες, γιορτές και εκδρομές. Οι οργανώσεις της ΕΠΟΝ έγιναν κυψέλες δημιουργίας στον πολιτισμό, την ενημέρωση και την ψυχαγωγία. Άνοιξαν βιβλιοθήκες, οργάνωσαν συναυλίες και αθλητικούς αγώνες. Βοήθησαν στην επιδιόρθωση δρόμων, στη κατασκευή γεφυριών, στη συντήρηση και επιδιόρθωση των τηλεφωνικών γραμμών, στη συγκομιδή της παραγωγής και στην καλλιέργεια των χωραφιών των  ανταρτών.

Σήμερα, που συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, αξίζει να αναφερθούμε στη μαθητική ΕΠΟΝ, που τόσα πολλά προσέφερε στον αγώνα για τη Λευτεριά της πατρίδας μας.

                      Οι Επονίτες μαθητές στην πρώτη γραμμή

Μια μέρα πριν την ίδρυση της ΕΠΟΝ, στις 22 Φεβρουαρίου του 1943, οι μαθητές κήρυξαν απεργία, αποχή δηλαδή από τα σχολεία, με αίτημα να μην επιστρατευτούν οι γονείς και τ' αδέλφια τους από τις δυνάμεις κατοχής που σκόπευαν με την επιστράτευση να εξασφαλίσουν εργατικά χέρια για τα εργοστάσια τους στη Γερμανία, αλλά και στρατιώτες για το ανατολικό μέτωπο. Η αποχή των μαθητών πέτυχε 100% και συνεχίστηκε και τις επόμενες ημέρες. Έτσι το κατοχικό υπουργείο παιδείας βλέποντας ότι δεν μπορεί με κανένα μέτρο (απειλές, τρομοκρατία κ.λ.π.) να κάμψει τους μαθητές αποφάσισε να κλείσει τα σχολεία «επ' αόριστον». Οι μαθητές απαντούν με μαζική συμμετοχή στις διαδηλώσεις του λαού και στις 25 Φλεβάρη θα έχουν τον πρώτο τους νεκρό που έπεσε από τις σφαίρες του κατακτητή, τον επονίτη μαθητή του 5ου Γυμνασίου Γιάννη Δρακόπουλο. Την επομένη έγιναν διαδηλώσεις μαθητών που καταδίκαζαν τη δολοφονία, το φασισμό και τα σχέδια για επιστράτευση ενώ οι επονίτισσες μαθήτριες πήγαν συντεταγμένες στο σπίτι του νεκρού συντρόφου τους, στην οδό Ερεσού την οποία και μετονόμασαν σε ΟΔΟ ΓΙΑΝΝΗ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ.

Οι μαθητικές κινητοποιήσεις κατά της φασιστικής επιστράτευσης θα κορυφωθούν με την κορύφωση των κινητοποιήσεων όλου του λαού, στις 5 Μάρτη του 1943. Μια κορύφωση που έφερε τη νίκη αφού ο εχθρός εγκατέλειψε τα σχέδια του για επιστράτευση και μέχρι το τέλος της κατοχής δεν ξαναεπιχείρησε να τα επαναφέρει. Όμως οι αγώνες της μαθητικής νεολαίας με την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ δεν θα σταματήσουν εδώ. Θα συνεχιστούν σ' όλη τη διάρκεια της κατοχής. Οι μαθητές θα δώσουν αγωνιστικά το παρών τους σ' όλες τις μεγάλες κινητοποιήσεις του λαού. Θα πρωτοστατήσουν στη μεγάλη κινητοποίηση του λαού και της νεολαίας ενάντια στη φασιστική τρομοκρατία που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 25 Ιούνη του 1943. Ένα μήνα μετά, στις 22/7/1943, θα δώσουν δυναμικό παρόν στην κορυφαία διαδήλωση του λαού και της νεολαίας της πρωτεύουσας ενάντια στην επέκταση των βουλγάρων φασιστών στην ελληνική Μακεδονία και ως την απελευθέρωση δεν θα λείψουν από κανένα προσκλητήριο. Ανάλογη υπήρξε η δραστηριότητα της μαθητικής νεολαίας με την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ και στις υπόλοιπες πόλεις της χώρας      

Η Εθνική Αντίσταση και η ΕΠΟΝ δεν είναι μόνο ιστορική μνήμη, σεβασμός και τιμή σε αυτούς που έπεσαν και σ΄άυτους που, περνώντας απ΄τη φωτιά και το σίδερο, έφτασαν μέχρι τις μέρες μας με το κεφάλι ψηλά.

Είναι, πριν απ όλα ανεξάντλητη ιστορική πείρα, απ΄οπου η νεολαία και ο λαός μας πρέπει να αντλήσει διδάγματα για τα προβλήματα ανάπτυξης της πάλης εναντία στις πολιτικές των μνημονίων και  της εξαθλίωσης των εργαζομένων, στις σημερινές συνθήκες που μοιάζουν τόσο διαφορετικές από την Κατοχή, αλλά παρουσιάζουν και πάρα πολλές ομοιότητες.

Η Νέα Γενιά

Η ΕΠΟΝ είχε το δικό της δημοσιογραφικό όργανο που κυκλοφορούσε στην κατεχόμενη και την ελεύθερη Ελλάδα, τη «Νέα Γενιά». Το πρώτο φύλλο εκδόθηκε στις 22 Μαρτίου 1943 και έκτοτε εκδιδόταν τακτικά μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής. Η έκδοση του περιοδικού γινόταν στην Αθήνα με χίλιους κινδύνους και η διακίνηση του, με ακόμα μεγαλύτερους.

Το 30^ο τεύχος της Νέας Γενιάς εκδόθηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα, και καλούσε τους νέους αμήν αφήσουν τον κατακτητή να αρπάξει τον ιδρώτα τους με το σύνθημα «Ούτε σπυρί σιτάρι στον καταχτητή».

Το 39^ο φύλλο βγήκε στην ελεύθερη Αθήνα σαν 14σέλιδο περιοδικό και περιέγραφε τις τελευταίες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τον εχθρό καθώς και το γιορτασμό της απελευθέρωσης σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.

Το τραγούδι της ΕΠΟΝ

Οι στίχοι είναι της ποιήτριας  Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη και η μουσική του Α.Ανωγιανάκη.

Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία,

το θάρρος, την ορμή, τη λεβεντιά,

πετάμε στον αγώνα, στη θυσία,

για την Ελλάδα, για τη λευτεριά.

Καμαρωτά, χαρούμενα τα νιάτα,

σαν σε χορό, βαδίζουν πάντα εμπρός,

φλόγα, ζωή και θέληση γιομάτα,

κ' είναι το πέρασμα τους όλο φως.

Τα νιάτα είμαστε μείς, της γης η ελπίδα,

αλί του π' αντικρύ μας θα σταθεί.

Μελίσσι από την κάθε μια πατρίδα,

κινάμε να λυτρώσουμε τη γη.

Στο φράχτη της σκλαβιάς, το πέρασμά μας

μια καταλύτρα θάν, νεροσυρμή.

Το δίκιο, η λευτεριά, για σύνθημά μας,

ποιος θα μας αντισκόψει την ορμή;

Των ταπεινών τον πόνο και τη θλίψη

του σκλάβου τη βαθιά την οιμωγή

από τη γη, θα κάμουμε να λείψει

για να γενεί χιλιόμορφη η ζωή.

Καμαρωτά, χαρούμενα τα νιάτα,

σαν σε χορό, βαδίζουν πάντα εμπρός,

φλόγα, ζωή και θέληση γιομάτα,

κ' είναι το πέρασμα τους όλο φως.

Αύγουστος 1943.

Βιβλιογραφία:

- Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, «Της Νιότης και της Λευτεριάς», Θεμέλιο 1978

-«Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-45», τ.2 , σελ. 668, εκδόσεις Αυλός 1979.

-¨Συμπόσιο για την Εθνική Αντίσταση»,  σελ.185, εκδόσεις  Σύγχρονη Εποχή 1984.

-«Σελίδες από την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση 1941-1944», σελ.55, εκδόσεις  ΚΑΕ 1991.

-Φοίβου Τσέκερη, «Άδω Πολυτεχνείο στα Χρόνια της Κατοχής», σελ. 30, εκδόσεις ΕΝΤΟΣ  2007.

-Περιοδικό «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ» φύλλο 46, σελ.11,εκδοση  Κεντρικού Συμβούλιο ΕΠΟΝ  1945.

-Αλέξη Σεβαστακη «Το αντάρτικο ιππικό στη Θεσσαλία», σελ. 248, εκδόσεις Διογένης  1978.

-Στρατηγού Στέφανου Σαράφη « Ο ΕΛΑΣ», σελ.408, εκδόσεις  Σύγχρονο Βιβλίο  1964.

-Ηλία Παπαστεργιόπουλου «Ο ΜΩΡΗΑΣ ΣΤΑ ΟΠΛΑ», Τ. 5^ος, σελ.22, εκδόσεις Έρευνα και κριτική της νεοελληνικής ιστορίας 1946.

- Π.Ανταίος «Συμβολή στην ιστορία της ΕΠΟΝ», εκδόσεις Καστανιώτη 1977

-«Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, τόμος Α', ΕΠΟΝ, σελ. 503- 543.