Μια παντοτινή φιλία ποτισμένη με αίμα

Ο ιερέας Διονύσιος Κωνσταντάκης και η πρεσβυτέρα του Στάμω.(Αρχείο Διονυσίου Κωνσταντάκη).

Ο πόλεμος έχει τελειώσει αρκετά χρόνια πριν και το 1952 ο Pampaloni λαμβάνει ένα γράμμα από την Κεφαλονιά. Αποστολέας, ο ορθόδοξος ιερέας του χωριού Φαρακλάτα Διονύσιος Κωνσταντάκης, o οποίος τον πληροφορεί σχετικά με την διαδικασία ανεύρεσης των οστών των εκτελεσμένων στρατιωτών της Πυροβολαρχίας του Pampaloni στο χωριό Δειλινάτα, από ένα καθολικό ιερέα και  ένα αξιωματικό του ιταλικού στρατού που είχαν έρθει για αυτό το λόγο στο νησί.  Το συγκλονιστικότερο μέρος του γράμματος του ιερέα είναι μια και μόνη φράση: «Εγνωριστήκαμε σε ημέρες τραγικές και επικίνδυνες και δι΄αυτό θα μας συνδέει πάντοτε αληθινή φιλία. Η παπαδιά μου πάντοτε σας θυμάται και έχετε εκ μέρους της πολλά χαιρετίσματα…Με άπειρον αγάπην».

του Περικλή Καπετανόπουλου
δημοσιογράφου-ιστορικού

Η επιστολή του ιερέα Διονύσιου Κωνσταντάκη προς τον Amos Pampaloni. Πηγή: http://georgialikoudi.blogspot.gr/2016/04/blog-post_13.html (Ανάκτηση 29 Μαρτίου 2018).

Τι  είναι άραγε αυτό που υπονοεί ο ιερέας ότι τους συνέδεσε για πάντα; Όταν οι Γερμανοί έμαθαν, από τους δοσίλογους συνεργάτες τους στην Κεφαλονιά, ότι ο Pampaloni  δεν είναι νεκρός, αλλά νοσηλεύτηκε στο σπίτι του παπά των Φαρακλάτων και τώρα είναι στο βουνό, σκύλιασαν. Έκαναν μπλόκο στο σπίτι, αλλά το «πουλάκι είχε πετάξει». Σύνδεσμος του ΕΛΑΣ είχε παραλάβει τον αντιφασίστα λοχαγό και τον είχε οδηγήσει στα ελεύθερα βουνά, όπου έδρευαν οι παρτιζάνοι του ΕΛΑΣ. Αφού λοιπόν δεν βρήκαν  τον Pampaloni συνέλαβαν τον γιο του ιερέα Διονύσιο Κωνστάντακη, αντάρτη του ΕΛΑΣ Άγγελο Κωνσταντάκη και τον κρέμασαν στις 24 Οκτωβρίου 1943, σε μια ελιά μπροστά στα μάτια του πατέρα του. Αυτόν τον ακατάλυτο δεσμό επικαλείται ο ιερέας στην επιστολή του. Το αίμα του γιού του Άγγελου Κωνσταντάκη είχε σφραγίσει με τραγικό τρόπο την φιλία τους. Πολλά χρόνια αργότερα ο Pampaloni σε συνέντευξη του είχε ομολογήσει ότι :"Ο γιος του ιερέα, με συνόδευσε να φύγω από το χωριό  και όταν οι Γερμανοί το γνώρισαν, τον κρεμάσανε» (Λουκάτος, 2010: 109).

Η προδοσία

Μετά την αναχώρηση του Pampaloni από τα Φαρακλάτα για το αρχηγείο των ανταρτών, κάτοικος του χωριού (Δ.Κ) πήγε στον διερμηνέα των Γερμανών   που είχαν εγκαταστήσει την διοίκηση τους στο κτίριο της εκκλησίας,  και με αντάλλαγμα 20 οκάδες αλεύρι και ένα λάστιχο αυτοκινήτου, κατέδωσε τον Άγγελο Κωσταντάκη, ότι αυτός βοήθησε τον καταζητούμενο Ιταλό λοχαγό και επιπλέον συγκέντρωνε όπλα και τα προωθούσε στους αντάρτες. Οι Γερμανοί κάλεσαν, μέσω του έλληνα διερμηνέα τους, τον γιό του παπά για μια «τυπική ανάκριση». Όταν ο Άγγελος Κωνσταντάκης πήγε, τον συνέλαβαν και τον βασάνισαν. Αρνήθηκε να αποκαλύψει τους συνεργάτες του στην περισυλλογή των ιταλικών όπλων, τον οδηγό που με το αυτοκίνητο του τα μετέφερε στο βορεινό τμήμα του νησιού, καθώς και την  αντιστασιακή οργάνωση του χωριού. Έμεινε φυλακισμένος και βασανιζόμενος αρκετές μέρες. «Κάντε ότι έχετε να κάνετε, από μένα δεν θα μάθετε τίποτα» απαντούσε στους βασανιστές του. Η απόφαση του γερμανού διοικητή, σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε από την ανωτέρα γερμανική διοίκηση, ήταν η καταδίκη του Άγγελου Κωνσταντάκη σε θάνατο για απαγχονισμού.

Ο αποχαιρετισμός

Το διοικητήριο των Γερμανών όπου φυλακίστηκε ο Αγγελος Κωνσταντάκης

Λίγη ώρα πριν την εκτέλεση του,  ο  ιερέας Διονύσιος Κωνσταντάκης φόρεσε τα άμφια του και πήγε να  δώσει στον μελλοθάνατο   την Θεία Κοινωνία.  Όταν μπήκε στο κελί που τον είχαν φυλακισμένο αντίκρυσε τον γιό του γονατισμένο, με τα χέρια δεμένα πίσω. Τα χέρια του πατέρα-ιερέα έτρεμαν, χρειάστηκε βοήθεια για να μπορέσει να μεταλάβει τον ήρωα ΕΠΟΝίτη, που ψύχραιμος παρηγορούσε τον συντετριμμένο πατέρα του: Μην τρέμεις πατέρα. Σκέψου ότι σκοτώθηκα στον πόλεμο στην Αλβανία. Σκέψου ότι πέθανα τότε!». Στην συνέχεια, ένας-ένας όλα τα μέλη της οικογένειας μπήκαν στο κελί και τον αποχαιρέτησαν. «Λίγα λεπτά κράτησε ο αποχαιρετισμός», λέει ο αυτόπτης μάρτυρας Διονύσης Κωνσταντάκης, τότε 9 ετών και ανιψιός του. «Μετά οι Γερμανοί μας έδιωξαν από το κελί. Ήρθε γερμανική φρουρά να τον οδηγήσει στο τόπο της εκτέλεσης.

Η παλιά κιτρινισμένη φωτογραφία του Άγγελου Κωνσταντάκη, που κρατά με συγκίνηση στα χέρια του ο ανιψιός του Διονύσης Κωνσταντάκης, γράφει:  «Απηγχονίσθη υπό των απαισίων Γερμανών την 24 Οκτωβρίου 1943, υπό την κατηγορίαν ότι μετέφερε όπλα εις τας εθνικάς ανταρτικάς δυνάμεις επιβουλεύων το Γερμανικόν Στρατόν. Αιωνία η μνήμη αυτού».

Η εκτέλεση

Ο Διονύσιος Κωνσταντάκης, εγγονός του ιερέα, κάτω από την ελιά που απαγχονίστηκε από τους Γερμανούς ο θείος του Αγγελος Κωνσταντάκης, αντάρτης του ΕΛΑΣ,

Οι Γερμανοί συγκέντρωσαν όλο το χωριό στο σημείο της εκτέλεσης. Έδωσαν εντολή και χτύπησε η καμπάνα. Ο Άγγελος Κωνσταντάκης οδηγήθηκε εν μέσω ισχυρής φρουράς από την φυλακή του στην ελιά, που οι Γερμανοί είχαν περάσει την θηλιά σε ένα από τα κλωνάρια της. Καθώς βάδιζε προς τον τόπο της θυσίας του, είδε τον μικρό του ανιψιό Διονύση, να κλαίει και τον παρηγόρησε: «Μην κλαίς Νιόνιο μου¨.  Κάτω από την ελιά ο πρόεδρος της κοινότητας διάβασε την καταδικαστική απόφαση. Τον ανέβασαν σε ένα μικρό ξύλινο τραπέζι.

Σήμερα στη θέση της θηλιάς, κρέμεται ένας μικρός σιδερένιος σταυρός.

Η θηλιά κρεμόταν πάνω από το κεφάλι του. «Χωριανοί συγχωρέστε με, και εγώ σας συγχωράω. Έχετε γεια»., είπε ο μελλοθάνατος αντάρτης.  Και λέγοντας αυτές τις λέξεις πέρασε μόνος του την θηλιά στον λαιμό του. Τότε ένας γερμανός στρατιώτης που βρισκόταν δίπλα του, έδωσε μια κλωτσιά στο τραπέζι και το σώμα του ήρωα βρέθηκε στον αέρα. Οι Γερμανοί τον άφησαν εκεί κρεμασμένο για δύο μέρες, για παραδειγματισμό και εκφόβηση των χωρικών που βοηθούσαν τους διασωθέντες και κρυπτόμενους Ιταλούς και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ.

΄

Κάθε πρωί  κάτοικοι των Φαρακλάτων αφήνουν ένα μπουκέτο κόκκινα λουλούδια, στη ρίζα της ελιάς που εκτελέστηκε ο Άγγελος Κωνσταντάκης.

Η ομολογία

Την επομένη μέρα από την εκτέλεση ο διοικητής των Γερμανών κάλεσε τον μεγάλο αδελφό του εκτελεσμένου, Σπυρανδρέα Κωνσταντάκη στο γραφείο του. «Ολοι νομίζαμε ότι θα εκτελέσουν και τον πατέρα μας» διηγείται ο γιός του Διονύσης Κωνσταντάκης και προσθέτει: «Στο σπίτι υπήρξε μεγάλη αναστάτωση. Κλαίγαμε όλοι. Ο πετέρας μου όμως πήγε. Ο Γερμανός διοικητής του  έδωσε το χέρι και του είπε : Τα συλλυπητήρια μου.  Η ευθύνη όμως δεν είναι δικιά μας. Γιατί ο γερμανικός νόμος λέει ότι θα τιμωρείται με θάνατο όποιος πολεμήσει τον γερμανικό στρατό. Το φταίξιμο είναι των δικών σας». Τα λόγια του Γερμανού αξιωματικού μαθεύτηκαν στο χωριό και όλοι ήταν σίγουροι πως υπήρξε προδοσία της αντιστασιακής δράσης του Άγγελου Κωνσταντάκη, από άτομο που ζούσε στο ίδιο χωριό και γνώριζε πρόσωπα και καταστάσεις, αλλά κανείς δεν ήξερε ποιος είναι.

Τρία χρόνια μετά, η ταυτότητα του καταδότη αποκαλύφθηκε τυχαία το 1946, κατά την διάρκεια ενός χαρτοπαίγνιου  στο καφενείο του χωριού Φαρακλάτα,όταν  λογομάχησε ο διερμηνέας των Γερμανών με ένα χωρικό. Πάνω στον καυγά  ο διερμηνέας φώναξε : «Μιλάς εσύ που πρόδωσες τον γιό του παπά;». Ο παπά Διονύσης που καθόταν σε μια γωνιά του καφενείου άκουσε τον διάλογο κατέβηκε στο Αργοστόλι και υπέβαλλε μήνυση στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων, στο άτομο που κατέδωσε τον γιό του  καθώς και τον διερμηνέα των Γερμανών.

Δικάστηκαν ο μεν καταδότης σε 12 χρόνια φυλακή και ο διερμηνέας των Γερμανών σε  2,1/2 χρόνια.

Ο καταδότης μετά λίγα χρόνια βγήκε από την φυλακή αλλά δεν ξαναγύρισε ποτέ στο χωριό του. Ο φόβος της εκδίκησης από την οικογένεια του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, τον ανάγκασε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και να χαθεί στην ανωνυμία της μεγάλης πόλης. Στο χωριό του επέστρεψε μόνο νεκρός  το 1976 και ετάφη  στο νεκροταφείο των  Φαρακλάτων, λίγα μέτρα πιο πέρα από τον τάφο του ήρωα  ΕΠΟΝίτη Άγγελου Κωνσταντάκη. https://toscano27.wordpress.com/i-sopravvissuti/il-capitano-pampaloni/(Ανάκτηση 28 Μαρτίου 2018).

Η περίπτωση της οικογένειας Κωνσταντάκη δεν είναι η μοναδική. Αξιοθαύμαστη υπήρξε η συμβολή πολλών Κεφαλονιτών στη φιλοξενία των μέχρι τότε εχθρών ιταλών στρατιωτών, παρόλο που ήξεραν ότι αυτό θα είχε ως συνέπεια την εκτέλεση όλων των μελών της οικογένειας. Ένας από αυτούς που έκρυψε Ιταλούς ήταν και ο Γεράσιμος Βαλλιανάτος, κουρέας από το Αργοστόλι, που πιάστηκε από τους Γερμανούς και απαγχονίστηκε στο Φανάρι στις 29 Δεκεμβρίου 1943