Η κατάληψη του Καρπενησιού
Η επιχείρηση για την κατάληψη του Καρπενησιού - πρωτεύουσα της Ευρυτανίας - ξεκίνησε τη νύχτα 20 προς 21/1/1949 και ολοκληρώθηκε με επιτυχία μια μέρα μετά. Στην επιχείρηση πήραν μέρος η 1η Μεραρχία του ΔΣΕ με διοικητή τον Χ. Φλωράκη, η 2η Μεραρχία με διοικητή τον Γ. Αλεξάνδρου, η Σχολή Αξιωματικών του ΚΓΑΝΕ, ένα ανεξάρτητο τάγμα και μια διλοχία. Συνολική δηλαδή δύναμη περί τους 3.000 αντάρτες. Την επίθεση για την κατάληψη της πόλης ανέλαβε η 1η Μεραρχία, ενώ η 2η είχε ως αποστολή της την κάλυψη της επιχείρησης από την πλευρά του Αγρινίου και της Λαμίας. Τα τμήματα του ΔΣΕ έμειναν στην πόλη 18 ολόκληρες μέρες. Κατάφεραν να αποκομίσουν πολλά λάφυρα και να πραγματοποιήσουν αρκετές στρατολογίες νέων μαχητών. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι στη διάρκεια των μαχών καταρρίφθηκε αεροπλάνο του αντιπάλου που πετούσε πάνω από την πόλη για έλεγχο της κατάστασης και σκοτώθηκε ο Αμερικανός στρατιωτικός που επέβαινε σ' αυτό, Εντνερ Σέλντεν. Για την επιτυχία της επιχείρησης η ηγεσία του ΔΣΕ τίμησε τους Χ. Φλωράκη και Γ. Αλεξάνδρου με το Παράσημο Πολεμικής Αξίας του Δημοκρατικού Στρατού.
Η αντεπίθεση του κυβερνητικού στρατού για την ανακατάληψη της πόλης άρχισε στις 29 Γενάρη με τις 45, 71 και 73 ταξιαρχίες της 15ης Μεραρχίας, τις Α` και Β` μοίρες ορεινών καταδρομών και το 39ο Σύνταγμα ελαφρού πεζικού. Ο ΔΣΕ έδωσε μάχες όχι γιατί ήθελε να διατηρήσει την πόλη υπό τον έλεγχό του, όσο για να φθείρει τις δυνάμεις του αντιπάλου του. Ετσι η ανακατάληψη της πόλης πραγματοποιήθηκε στις 8-2-1949. Να τι λέει για την κατάληψη του Καρπενησιού ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος: "Οι συμμορίται προς αντιπερισπασμόν διά τη διαφαινόμενην επιτυχία της εκκαθαρίσεως Πελοποννήσου, η οποία θα ηλευθέρωνε σημαντικάς εθνικάς δυνάμεις, κατέβαλον πράγματι εντόνους προσπαθείας και εσημείωσαν εντυπωσιακάς επιτυχίας. Βάσις ενεργείας των είνε ο αιφνιδιασμός και η ακριβής πληροφορία. Διά σύντονων πορειών, κυρίως νυχτερινών, κατορθώνουν να συγκεντρωθούν πότε εις τη μίαν περιοχήν και πότε εις την άλλην, να προσβάλλουν με ισχυράς δυνάμεις και μετά το αποτέλεσμα να απομακρύνονται ταχέως από τους χώρους όπου ανέμενον ως βεβαία την άφιξιν των Εθνικών Στρατευμάτων. Εις τοιαύτας γενικότερας ενεργείας, οι Κ.Σ. (σημ. "Ρ": Εννοεί κομμουνιστοσυμμορίτες) λαμβάνουν εξαιρετικά μέτρα καλύψεως εκ των κατευθύνσεων, εκ των οποίων λόγω γνώσεως της διατάξεως των Εθνικών Δυνάμεων και της φύσεως των δρομολογίων, γνωρίζουν ότι θα κινηθούν αι Εθνικαί Δυνάμεις... Κλασσικόν παράδειγμα ενεργείας των συμμοριτών, είνε η επίθεσις και κατάληψις υπ' αυτών της πόλεως Καρπενησίου. Οι συμμορίται συγκέντρωσαν τας δυνάμεις των εις χώρους μη ελεγχόμενους υπό του Εθνικού Στρατού. Ησαν ακριβέστατα πληροφορημένοι επί της διατάξεως των δυνάμεων και του ηθικού των Εθνικών Μονάδων Καρπενησίου. Κατέλαβον εγκαίρως τη στενωπόν Τυμφρηστού - Αγίου Γεωργίου, από όπου διέρχεται η μοναδική οδός από Λαμίας, όπου υπάρχουσαι εφεδρείαι Εθνικών Δυνάμεων, γνωσταί εις τους Κ.Σ. θα σπεύσουν εις βοήθειαν. Μετά τα πραγματικώς ευφυέστατα ταύτα μέτρα, οι συμμορίται προσβάλλουν αιφνιδιαστικώς τη νύκτα 20-21 Ιανουαρίου, εξ όλων των πλευρών το Καρπενήσι". Στη συνέχεια αφού αναφέρεται στην κατάληψη της πόλης ο στρατηγός Τσακαλώτος συμπληρώνει: "Καθ' όλον τον μέχρι τότε αντισυμμοριακόν αγώνα, ήτο η πρώτη φορά, κατά την οποίαν οι συμμορίται διετήρουν επί τόσον χρονικόν διάστημα μίαν πόλιν και μάλιστα εις το κέντρο της χώρας". (Βλέπε: Θρ. Τσακαλώτος: "40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδος", τόμος β`, σελ. 222-223).
Μπροστά σε μια οχυρωμένη πόλη
Με αδρές γραμμές περιγράφει την κατάληψη του Καρπενησιού, ο Β. Αποστολόπουλος στο βιβλίο του: "Το χρονικό μιας εποποιίας - Ο ΔΣΕ στη Ρούμελη". Από τις σελίδες αυτού του βιβλίου και τις εικόνες του, που αναπαριστούν με γλαφυρότητα και ζωντάνια τη σοβαρή και σκληρή αυτή μάχη, αναδημοσιεύουμε ορισμένα αποσπάσματα:
"Το Καρπενήσι βρίσκεται στην καρδιά της ορεινής Ρούμελης. Εχει για προσκέφαλο το Βελούχι κι απλώνει τα πόδια του προς το ιστορικό Κεφαλόβρυσο, το δασωμένο Κώνισκο και την ειδυλλιακή ποταμιά.
Και καθώς ροβολάμε από το διάσελο του Αϊ - Θανάση, στην ξάστερη παγωμένη νύχτα, 20-21 του Γενάρη 1949, σαν να βλέπουμε το θεόρατο ίσκιο του Μάρκου Μπότσαρη να μας καλωσορίζει. Και σαν να μας δείχνει το κόκκινο σημάδι στο κεφάλι του πάνω από το δεξιό του μάτι, από αρβανίτικο βόλι, που τον έστειλε στην αθανασία στις 8-9 Αυγούστου 1823.
Στον αγώνα για την ελευθερία και την ανάσταση του γένους.
Ο ορίζοντας νοτιοανατολικά φράζεται από το πέτρινο τρίπτυχο των κορφών της Χελιδόνας και τους απάτητους γκρεμούς της άγριας Καλιακούδας. Και σαν πιασμένες απ' τα χέρια αυτών των βουνών, ράχες δασωμένες δένονται με τα ψηλά αντερείσματα του Βελουχιού χτίζοντας ένα τεράστιο πηγάδι, που στον πυθμένα του κοιμάται το Καρπενήσι. Ενας πέτρινος κόθρος πανύψηλος και δασωμένος και χωμένη στη βάση του η ιστορική πολιτειούλα.
Τα πέτρινα σπίτια της σκαρφαλώνουν στις πλαγιές της και χωρίζονται από στενόδρομους κακοτράχαλους. Μόνο ο χώρος γύρω απ' την πλατεία με τα 900 μέτρα υψόμετρο, σου δίνει την αίσθηση του επίπεδου.
Ο κυβερνητικός στρατός έχει οχυρώσει με τέχνη και φροντίδα την πόλη, που μονάχα η φυσική της οχύρωση είναι μοναδική. Τα σημεία Δεξαμενή, Ρόβια, Σωτήρα, Αϊ-Δημήτρης έχουν δυνατή οχύρωση και δεσπόζουν αποφασιστικά σ' όλη την περιοχή. Στα Ρόβια έχουν χτίσει πύργους, μάντρα με συρματοπλέγματα, μπλόκ χάουζ, πολυβολεία, ολμοβολεία, ορύγματα. Τα σπίτια και τα κτίρια έχουν τη δική τους οχύρωση. Καθώς είναι στενοί οι δρόμοι, έχουν ρίξει γέφυρες από ταράτσα σε ταράτσα κι έτσι συγκροτήματα σπιτιών μεταβάλλονται σε δυνατές οχυρές θέσεις, που διαθέτουν πολυβολεία και θέσεις για όλα τα όπλα. Στο καμπαναριό της ιστορικής Αγίας Τριάδας και της Παναγίας, υπάρχουν φωλιές πολυβόλων. Οχυρά τσιμεντένια υπάρχουν σ' όλους τους δρόμους που διαθέτουν κάποιον άξονα ή σε θέσεις να ελέγχουν το χώρο της πόλης...
...20 Γενάρη 1949, ώρα 23η, αρχίζει η επιχείρηση του Καρπενησιού...
... Η μέρα ξεδιπλώνει τα ρόδινα πέπλα της κάτω από έναν καταγάλανο ουρανό. Με αγωνία παρακολουθούμε την εξέλιξη της μάχης. Βλέπουμε τις κινήσεις των κυβερνητικών. Ρίχνονται κατά κύματα προς τη Δεξαμενή. Θέλουν να την ενισχύσουν για να εκμηδενίσουν το δικό μας προγεφύρωμα. Εδώ πρέπει να γίνει το ρήγμα στην εχθρική διάταξη, που θα εξουδετερώσει και τ' άλλα οχυρά. Ο αγώνας είναι σκληρός και αμφίρροπος. Το μεσημέρι η κατάσταση γίνεται κρίσιμη. Ο ταγματάρχης Πρίκος, κάτω απ' την τρομερή πίεση, διατάζει τη σύμπτυξη των τμημάτων που βρίσκονται γύρω από τη Δεξαμενή. Κι αυτός έφτασε στην Ιτιά όπου βρισκόμαστε, απελπισμένος, αφού αποπειράθηκε ν' αυτοκτονήσει. Στο χέρι του φαινόταν μικρό τραύμα.
"Πάει το τάγμα μου!", ξεφώνιζε και τα μάτια του είχαν πλημμυρίσει από δάκρυα.
Κρίσιμη, λοιπόν, η κατάσταση. Πώς ήταν δυνατό να εφαρμοστεί αυτή η ανόητη κι επικίνδυνη διαταγή; Πώς θα συμπτυχθούν οι λόχοι κάτω από τα καταιγιστικά πυρά πολυβόλων και όλμων που κάθε δευτερόλεπτο κόβουν τα στριμμένα τηλεφωνικά καλώδια;
Ευτυχώς που λειτούργησε το ένστικτο και η μακριά πείρα του αντάρτη. Δεν υπάκουσαν στη διαταγή. Δυο λόχοι του σ. Πάικου και του σ. Τζίτζιρα, κράτησαν το προγεφύρωμα στα κορφινά σπίτια του Καρπενησιού, κάτω απ' τη Δεξαμενή. Κι αυτή η απόφαση στάθηκε μοιραία για τους αντίπαλους, για το Καρπενήσι.
Σ' αυτό το σημείο, μετρήθηκαν δεκαεφτά ή δεκαοχτώ κύματα επιθέσεων. Στρατός, φανατισμένοι μαυροσκούφηδες, χωροφύλακες, ρίχνονται με λύσσα να συντρίψουν το προγεφύρωμα. Είναι φανερή η καίρια σημασία της θέσης. Και οι αντάρτες με ψυχραιμία τούς αφήνουν να πλησιάζουν. Κι ύστερα, κάνοντας χρήση της σοφής αντάρτικης τακτικής με ομαδικές αντεπιθέσεις τους ανατρέπουν, αρπάζοντας και πυρομαχικά, που τους είναι πολύτιμα.
Βραδιάζει και τα οχυρά κρατούνε πεισματικά. Αϊ- Δημήτρης, Ρόβια, Δεξαμενή, Σωτήρα. Ομως, μερικά σημάδια δείχνουν πως το ηθικό τους αρχίζει να σπάζει. Αναφέροντας στο ΣΔ της επιχείρησης που βρίσκεται στον Αϊ -Θανάση, για την κρίσιμη εξέλιξη του αγώνα, ο Γιώτης μας απάντησε αυτολεξεί: "Μη φοβάστε! Τα μαζεύουν... ".
Οι επιχειρήσεις σε Εδεσσα - Αριδαία - Νάουσα
Στα μέσα του Δεκέμβρη 1948 η 10η Μεραρχία του ΔΣΕ με επικεφαλής τον Γ. Βοντίτσιο - Γούσια έκανε μια βαθιά διείσδυση από το Βίτσι προς την Εδεσσα με στόχο την κατάληψη της πόλης, την πρόκληση απωλειών στον αντίπαλο και τη στρατολογία δυνάμεων. Η επιχείρηση οδηγήθηκε σε αποτυχία. Το ίδιο αποτέλεσμα είχε και η επιχείρηση που οργανώθηκε στις 29 προς 30/12/1948 με στόχο την Αριδαία. Η 10η μεραρχία υπέστη πολλές απώλειες και το επόμενο βήμα ήταν η ανασυγκρότησή της ούτως ώστε να αντεπεξέλθει στα πολεμικά της καθήκοντα.
Μετά την ανασυγκρότηση της 10ης Μεραρχίας οργανώθηκε η επιχείρηση για την κατάληψη της Νάουσας με επικεφαλής τον Δ. Βλαντά. Η επίθεση άρχισε στις 11 Γενάρη του '49 και η ολοκληρωτική κατάληψη της πόλης πραγματοποιήθηκε δύο μέρες μετά, ύστερα από σκληρές και αδιάκοπες μάχες. Οι δυνάμεις του Δημοκρατικού στρατού αποχώρησαν από την πόλη στις 14 Γενάρη το απόγευμα, αφού προξένησαν αρκετές απώλειες στον αντίπαλο, αποκόμισαν αρκετά λάφυρα και πραγματοποίησαν στρατολογίες νέων μαχητών.
Με τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων σε Εδεσσα - Αριδαία - Νάουσα ασχολήθηκε και το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ το οποίο στη σχετική ανακοίνωσή του, με ημερομηνία 10/2/1949, αναφέρει μεταξύ άλλων: "Τα σχέδια των επιχειρήσεων στην Εδεσσα - Αρδέα ήταν ανεπαρκή, η διοίκηση δεν είχε στα χέρια της εφεδρεία και δεν εξασφάλισε μια ζωντανή καθοδήγηση στη διάρκεια της κάθε μάχης. Οι επιτυχίες στη Νάουσα και στον ελιγμό κερδήθηκαν ακριβώς γιατί αποφύγαμε τα λάθη που παρουσιάσαμε στις δύο πρώτες επιχειρήσεις" ("Επίσημα κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 348 - 354).
Η επιχείρηση στη Φλώρινα
Η επιχείρηση του ΔΣΕ για την κατάληψη της Φλώρινας άρχισε τη νύχτα 11 προς 12 φλεβάρη του `49 και τελείωσε με αποτυχία και βαριές απώλειες των ανταρτών τη νύχτα 12 προς 13 του ιδίου μήνα. Για την επιχείρηση από το Δημοκρατικό Στρατό διατέθηκαν η 14η και η 103η ταξιαρχίες της 10ης Μεραρχίας και 18η και 107η ταξιαρχίες της 11ης Μεραρχίας. Επίσης, η σχολή αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, τρεις λόχοι σαμποτέρ, δύο λόχοι κυνηγών αρμάτων μάχης, ένα τάγμα μεταφορών, ένα τάγμα τραυματιοφορέων κι ένα τμήμα διαβιβάσεων. Από άποψη πυροβολικού διατέθηκαν 4 πυροβολαρχίες με 10-12 ορειβατικά πυροβόλα. Διοικητής των δυνάμεων του ΔΣΕ που πραγματοποίησαν την επιχείρηση τέθηκε ο Γ. Βοντίτσιος - Γούσιας και Πολιτικός Επίτροπος ο Δ. Βλαντάς.
Ο αντίπαλος διέθετε 3 ταξιαρχίες από τη 2η μεραρχία του (την 3η, 21η και 22η) με ισχυρή δύναμη πυροβολικού που σήμαινε πάνω από 40 πυροβόλα. Ακόμη μέσα στη Φλώρινα υπήρχαν δυνάμεις της Χωροφυλακής και τμήματα των Μονάδων Εθνικής Ασφάλειας (ΜΕΑ). Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν το πλεονέκτημα της γρήγορης ενίσχυσής τους από άλλες δυνάμεις που βρίσκονταν κοντά. Επίσης μπορούσαν εύκολα να έρθουν προς βοήθειά τους τεθωρακισμένα, μια και υπήρχαν αμαξόδρομοι, καθώς και αεροπορία. Ο απολογισμός των απωλειών της μάχης έχει ως εξής:
Σύμφωνα με το ΓΕΣ: Ο ΔΣΕ είχε 702 νεκρούς συν 11 που βρέθηκαν αργότερα και 350 συλληφθέντες και παραδοθέντες. Οι νεκροί τάφηκαν σε ομαδικό τάφο ανατολικά της πόλης. Αντίθετα ο κυβερνητικός στρατός είχε 44 νεκρούς, 284 τραυματίες και 35 αγνοούμενους.
Σύμφωνα με το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ: Ο κυβερνητικός στρατός είχε 404 νεκρούς, 976 τραυματίες, ενώ πιάστηκαν από τους αντάρτες 82 αιχμάλωτοι (βλέπε περιοδικό "Δημοκρατικός Στρατός", έκδοση "Ριζοσπάστης" 1996, τόμος β` σελ. 202). Τέλος, κατά τον Δ. Βλαντά ο Δημοκρατικός Στρατός είχε τις εξής απώλειες: νεκροί 334, τραυματίες 867, λιποτάκτες 14, αγνοούμενοι 199. Οι απώλειες σε στελέχη ήταν 194 (Δ. Βλαντάς: "Εμφύλιος Πόλεμος 1945 - 1949", Γ` τόμος Β` ημίτομος, σελ. 235).
Η αντεπίθεση του κυβερνητικού στρατού για την ανακατάληψη της πόλης άρχισε στις 29 Γενάρη με τις 45, 71 και 73 ταξιαρχίες της 15ης Μεραρχίας, τις Α` και Β` μοίρες ορεινών καταδρομών και το 39ο Σύνταγμα ελαφρού πεζικού. Ο ΔΣΕ έδωσε μάχες όχι γιατί ήθελε να διατηρήσει την πόλη υπό τον έλεγχό του, όσο για να φθείρει τις δυνάμεις του αντιπάλου του. Ετσι η ανακατάληψη της πόλης πραγματοποιήθηκε στις 8-2-1949. Να τι λέει για την κατάληψη του Καρπενησιού ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος: "Οι συμμορίται προς αντιπερισπασμόν διά τη διαφαινόμενην επιτυχία της εκκαθαρίσεως Πελοποννήσου, η οποία θα ηλευθέρωνε σημαντικάς εθνικάς δυνάμεις, κατέβαλον πράγματι εντόνους προσπαθείας και εσημείωσαν εντυπωσιακάς επιτυχίας. Βάσις ενεργείας των είνε ο αιφνιδιασμός και η ακριβής πληροφορία. Διά σύντονων πορειών, κυρίως νυχτερινών, κατορθώνουν να συγκεντρωθούν πότε εις τη μίαν περιοχήν και πότε εις την άλλην, να προσβάλλουν με ισχυράς δυνάμεις και μετά το αποτέλεσμα να απομακρύνονται ταχέως από τους χώρους όπου ανέμενον ως βεβαία την άφιξιν των Εθνικών Στρατευμάτων. Εις τοιαύτας γενικότερας ενεργείας, οι Κ.Σ. (σημ. "Ρ": Εννοεί κομμουνιστοσυμμορίτες) λαμβάνουν εξαιρετικά μέτρα καλύψεως εκ των κατευθύνσεων, εκ των οποίων λόγω γνώσεως της διατάξεως των Εθνικών Δυνάμεων και της φύσεως των δρομολογίων, γνωρίζουν ότι θα κινηθούν αι Εθνικαί Δυνάμεις... Κλασσικόν παράδειγμα ενεργείας των συμμοριτών, είνε η επίθεσις και κατάληψις υπ' αυτών της πόλεως Καρπενησίου. Οι συμμορίται συγκέντρωσαν τας δυνάμεις των εις χώρους μη ελεγχόμενους υπό του Εθνικού Στρατού. Ησαν ακριβέστατα πληροφορημένοι επί της διατάξεως των δυνάμεων και του ηθικού των Εθνικών Μονάδων Καρπενησίου. Κατέλαβον εγκαίρως τη στενωπόν Τυμφρηστού - Αγίου Γεωργίου, από όπου διέρχεται η μοναδική οδός από Λαμίας, όπου υπάρχουσαι εφεδρείαι Εθνικών Δυνάμεων, γνωσταί εις τους Κ.Σ. θα σπεύσουν εις βοήθειαν. Μετά τα πραγματικώς ευφυέστατα ταύτα μέτρα, οι συμμορίται προσβάλλουν αιφνιδιαστικώς τη νύκτα 20-21 Ιανουαρίου, εξ όλων των πλευρών το Καρπενήσι". Στη συνέχεια αφού αναφέρεται στην κατάληψη της πόλης ο στρατηγός Τσακαλώτος συμπληρώνει: "Καθ' όλον τον μέχρι τότε αντισυμμοριακόν αγώνα, ήτο η πρώτη φορά, κατά την οποίαν οι συμμορίται διετήρουν επί τόσον χρονικόν διάστημα μίαν πόλιν και μάλιστα εις το κέντρο της χώρας". (Βλέπε: Θρ. Τσακαλώτος: "40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδος", τόμος β`, σελ. 222-223).
Μπροστά σε μια οχυρωμένη πόλη
Με αδρές γραμμές περιγράφει την κατάληψη του Καρπενησιού, ο Β. Αποστολόπουλος στο βιβλίο του: "Το χρονικό μιας εποποιίας - Ο ΔΣΕ στη Ρούμελη". Από τις σελίδες αυτού του βιβλίου και τις εικόνες του, που αναπαριστούν με γλαφυρότητα και ζωντάνια τη σοβαρή και σκληρή αυτή μάχη, αναδημοσιεύουμε ορισμένα αποσπάσματα:
"Το Καρπενήσι βρίσκεται στην καρδιά της ορεινής Ρούμελης. Εχει για προσκέφαλο το Βελούχι κι απλώνει τα πόδια του προς το ιστορικό Κεφαλόβρυσο, το δασωμένο Κώνισκο και την ειδυλλιακή ποταμιά.
Και καθώς ροβολάμε από το διάσελο του Αϊ - Θανάση, στην ξάστερη παγωμένη νύχτα, 20-21 του Γενάρη 1949, σαν να βλέπουμε το θεόρατο ίσκιο του Μάρκου Μπότσαρη να μας καλωσορίζει. Και σαν να μας δείχνει το κόκκινο σημάδι στο κεφάλι του πάνω από το δεξιό του μάτι, από αρβανίτικο βόλι, που τον έστειλε στην αθανασία στις 8-9 Αυγούστου 1823.
Στον αγώνα για την ελευθερία και την ανάσταση του γένους.
Ο ορίζοντας νοτιοανατολικά φράζεται από το πέτρινο τρίπτυχο των κορφών της Χελιδόνας και τους απάτητους γκρεμούς της άγριας Καλιακούδας. Και σαν πιασμένες απ' τα χέρια αυτών των βουνών, ράχες δασωμένες δένονται με τα ψηλά αντερείσματα του Βελουχιού χτίζοντας ένα τεράστιο πηγάδι, που στον πυθμένα του κοιμάται το Καρπενήσι. Ενας πέτρινος κόθρος πανύψηλος και δασωμένος και χωμένη στη βάση του η ιστορική πολιτειούλα.
Τα πέτρινα σπίτια της σκαρφαλώνουν στις πλαγιές της και χωρίζονται από στενόδρομους κακοτράχαλους. Μόνο ο χώρος γύρω απ' την πλατεία με τα 900 μέτρα υψόμετρο, σου δίνει την αίσθηση του επίπεδου.
Ο κυβερνητικός στρατός έχει οχυρώσει με τέχνη και φροντίδα την πόλη, που μονάχα η φυσική της οχύρωση είναι μοναδική. Τα σημεία Δεξαμενή, Ρόβια, Σωτήρα, Αϊ-Δημήτρης έχουν δυνατή οχύρωση και δεσπόζουν αποφασιστικά σ' όλη την περιοχή. Στα Ρόβια έχουν χτίσει πύργους, μάντρα με συρματοπλέγματα, μπλόκ χάουζ, πολυβολεία, ολμοβολεία, ορύγματα. Τα σπίτια και τα κτίρια έχουν τη δική τους οχύρωση. Καθώς είναι στενοί οι δρόμοι, έχουν ρίξει γέφυρες από ταράτσα σε ταράτσα κι έτσι συγκροτήματα σπιτιών μεταβάλλονται σε δυνατές οχυρές θέσεις, που διαθέτουν πολυβολεία και θέσεις για όλα τα όπλα. Στο καμπαναριό της ιστορικής Αγίας Τριάδας και της Παναγίας, υπάρχουν φωλιές πολυβόλων. Οχυρά τσιμεντένια υπάρχουν σ' όλους τους δρόμους που διαθέτουν κάποιον άξονα ή σε θέσεις να ελέγχουν το χώρο της πόλης...
...20 Γενάρη 1949, ώρα 23η, αρχίζει η επιχείρηση του Καρπενησιού...
... Η μέρα ξεδιπλώνει τα ρόδινα πέπλα της κάτω από έναν καταγάλανο ουρανό. Με αγωνία παρακολουθούμε την εξέλιξη της μάχης. Βλέπουμε τις κινήσεις των κυβερνητικών. Ρίχνονται κατά κύματα προς τη Δεξαμενή. Θέλουν να την ενισχύσουν για να εκμηδενίσουν το δικό μας προγεφύρωμα. Εδώ πρέπει να γίνει το ρήγμα στην εχθρική διάταξη, που θα εξουδετερώσει και τ' άλλα οχυρά. Ο αγώνας είναι σκληρός και αμφίρροπος. Το μεσημέρι η κατάσταση γίνεται κρίσιμη. Ο ταγματάρχης Πρίκος, κάτω απ' την τρομερή πίεση, διατάζει τη σύμπτυξη των τμημάτων που βρίσκονται γύρω από τη Δεξαμενή. Κι αυτός έφτασε στην Ιτιά όπου βρισκόμαστε, απελπισμένος, αφού αποπειράθηκε ν' αυτοκτονήσει. Στο χέρι του φαινόταν μικρό τραύμα.
"Πάει το τάγμα μου!", ξεφώνιζε και τα μάτια του είχαν πλημμυρίσει από δάκρυα.
Κρίσιμη, λοιπόν, η κατάσταση. Πώς ήταν δυνατό να εφαρμοστεί αυτή η ανόητη κι επικίνδυνη διαταγή; Πώς θα συμπτυχθούν οι λόχοι κάτω από τα καταιγιστικά πυρά πολυβόλων και όλμων που κάθε δευτερόλεπτο κόβουν τα στριμμένα τηλεφωνικά καλώδια;
Ευτυχώς που λειτούργησε το ένστικτο και η μακριά πείρα του αντάρτη. Δεν υπάκουσαν στη διαταγή. Δυο λόχοι του σ. Πάικου και του σ. Τζίτζιρα, κράτησαν το προγεφύρωμα στα κορφινά σπίτια του Καρπενησιού, κάτω απ' τη Δεξαμενή. Κι αυτή η απόφαση στάθηκε μοιραία για τους αντίπαλους, για το Καρπενήσι.
Σ' αυτό το σημείο, μετρήθηκαν δεκαεφτά ή δεκαοχτώ κύματα επιθέσεων. Στρατός, φανατισμένοι μαυροσκούφηδες, χωροφύλακες, ρίχνονται με λύσσα να συντρίψουν το προγεφύρωμα. Είναι φανερή η καίρια σημασία της θέσης. Και οι αντάρτες με ψυχραιμία τούς αφήνουν να πλησιάζουν. Κι ύστερα, κάνοντας χρήση της σοφής αντάρτικης τακτικής με ομαδικές αντεπιθέσεις τους ανατρέπουν, αρπάζοντας και πυρομαχικά, που τους είναι πολύτιμα.
Βραδιάζει και τα οχυρά κρατούνε πεισματικά. Αϊ- Δημήτρης, Ρόβια, Δεξαμενή, Σωτήρα. Ομως, μερικά σημάδια δείχνουν πως το ηθικό τους αρχίζει να σπάζει. Αναφέροντας στο ΣΔ της επιχείρησης που βρίσκεται στον Αϊ -Θανάση, για την κρίσιμη εξέλιξη του αγώνα, ο Γιώτης μας απάντησε αυτολεξεί: "Μη φοβάστε! Τα μαζεύουν... ".
Οι επιχειρήσεις σε Εδεσσα - Αριδαία - Νάουσα
Στα μέσα του Δεκέμβρη 1948 η 10η Μεραρχία του ΔΣΕ με επικεφαλής τον Γ. Βοντίτσιο - Γούσια έκανε μια βαθιά διείσδυση από το Βίτσι προς την Εδεσσα με στόχο την κατάληψη της πόλης, την πρόκληση απωλειών στον αντίπαλο και τη στρατολογία δυνάμεων. Η επιχείρηση οδηγήθηκε σε αποτυχία. Το ίδιο αποτέλεσμα είχε και η επιχείρηση που οργανώθηκε στις 29 προς 30/12/1948 με στόχο την Αριδαία. Η 10η μεραρχία υπέστη πολλές απώλειες και το επόμενο βήμα ήταν η ανασυγκρότησή της ούτως ώστε να αντεπεξέλθει στα πολεμικά της καθήκοντα.
Μετά την ανασυγκρότηση της 10ης Μεραρχίας οργανώθηκε η επιχείρηση για την κατάληψη της Νάουσας με επικεφαλής τον Δ. Βλαντά. Η επίθεση άρχισε στις 11 Γενάρη του '49 και η ολοκληρωτική κατάληψη της πόλης πραγματοποιήθηκε δύο μέρες μετά, ύστερα από σκληρές και αδιάκοπες μάχες. Οι δυνάμεις του Δημοκρατικού στρατού αποχώρησαν από την πόλη στις 14 Γενάρη το απόγευμα, αφού προξένησαν αρκετές απώλειες στον αντίπαλο, αποκόμισαν αρκετά λάφυρα και πραγματοποίησαν στρατολογίες νέων μαχητών.
Με τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων σε Εδεσσα - Αριδαία - Νάουσα ασχολήθηκε και το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ το οποίο στη σχετική ανακοίνωσή του, με ημερομηνία 10/2/1949, αναφέρει μεταξύ άλλων: "Τα σχέδια των επιχειρήσεων στην Εδεσσα - Αρδέα ήταν ανεπαρκή, η διοίκηση δεν είχε στα χέρια της εφεδρεία και δεν εξασφάλισε μια ζωντανή καθοδήγηση στη διάρκεια της κάθε μάχης. Οι επιτυχίες στη Νάουσα και στον ελιγμό κερδήθηκαν ακριβώς γιατί αποφύγαμε τα λάθη που παρουσιάσαμε στις δύο πρώτες επιχειρήσεις" ("Επίσημα κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 348 - 354).
Η επιχείρηση στη Φλώρινα
Η επιχείρηση του ΔΣΕ για την κατάληψη της Φλώρινας άρχισε τη νύχτα 11 προς 12 φλεβάρη του `49 και τελείωσε με αποτυχία και βαριές απώλειες των ανταρτών τη νύχτα 12 προς 13 του ιδίου μήνα. Για την επιχείρηση από το Δημοκρατικό Στρατό διατέθηκαν η 14η και η 103η ταξιαρχίες της 10ης Μεραρχίας και 18η και 107η ταξιαρχίες της 11ης Μεραρχίας. Επίσης, η σχολή αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, τρεις λόχοι σαμποτέρ, δύο λόχοι κυνηγών αρμάτων μάχης, ένα τάγμα μεταφορών, ένα τάγμα τραυματιοφορέων κι ένα τμήμα διαβιβάσεων. Από άποψη πυροβολικού διατέθηκαν 4 πυροβολαρχίες με 10-12 ορειβατικά πυροβόλα. Διοικητής των δυνάμεων του ΔΣΕ που πραγματοποίησαν την επιχείρηση τέθηκε ο Γ. Βοντίτσιος - Γούσιας και Πολιτικός Επίτροπος ο Δ. Βλαντάς.
Ο αντίπαλος διέθετε 3 ταξιαρχίες από τη 2η μεραρχία του (την 3η, 21η και 22η) με ισχυρή δύναμη πυροβολικού που σήμαινε πάνω από 40 πυροβόλα. Ακόμη μέσα στη Φλώρινα υπήρχαν δυνάμεις της Χωροφυλακής και τμήματα των Μονάδων Εθνικής Ασφάλειας (ΜΕΑ). Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν το πλεονέκτημα της γρήγορης ενίσχυσής τους από άλλες δυνάμεις που βρίσκονταν κοντά. Επίσης μπορούσαν εύκολα να έρθουν προς βοήθειά τους τεθωρακισμένα, μια και υπήρχαν αμαξόδρομοι, καθώς και αεροπορία. Ο απολογισμός των απωλειών της μάχης έχει ως εξής:
Σύμφωνα με το ΓΕΣ: Ο ΔΣΕ είχε 702 νεκρούς συν 11 που βρέθηκαν αργότερα και 350 συλληφθέντες και παραδοθέντες. Οι νεκροί τάφηκαν σε ομαδικό τάφο ανατολικά της πόλης. Αντίθετα ο κυβερνητικός στρατός είχε 44 νεκρούς, 284 τραυματίες και 35 αγνοούμενους.
Σύμφωνα με το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ: Ο κυβερνητικός στρατός είχε 404 νεκρούς, 976 τραυματίες, ενώ πιάστηκαν από τους αντάρτες 82 αιχμάλωτοι (βλέπε περιοδικό "Δημοκρατικός Στρατός", έκδοση "Ριζοσπάστης" 1996, τόμος β` σελ. 202). Τέλος, κατά τον Δ. Βλαντά ο Δημοκρατικός Στρατός είχε τις εξής απώλειες: νεκροί 334, τραυματίες 867, λιποτάκτες 14, αγνοούμενοι 199. Οι απώλειες σε στελέχη ήταν 194 (Δ. Βλαντάς: "Εμφύλιος Πόλεμος 1945 - 1949", Γ` τόμος Β` ημίτομος, σελ. 235).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου