Ο θρύλος της Ρούμελης : ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ 1914-1949

Ποιος ήταν ο Διαμαντής

Επαναστατικό όνομα, αγωνιστικό ψευδώνυμο. Που το πήρε από ένα τυχαίο περιστατικό και το 'κανε απέθαντο (Πήγε σε μια παράνομη σύσκεψη στη Λαμία, προπολεμικά. Επεσαν σε παρακολούθηση. Ξέφυγε. Στο κοντινό χωριό Κόμα καταφθάνουν οι χωροφύλακες. Στο καφενείο που κάθισε, έριξαν μια ματιά. Εσύ πώς λέγεσαι; ρώτησαν. Διαμαντής, απάντησε. Οι Διαμανταίοι είχανε καλό όνομα στο χωριό. Δεν τον γνώριζαν. Και γλίτωσε. Οταν βγήκε αντάρτης, το ανέσυρε από το παρελθόν και έγινε ο Καπετάν Διαμαντής).

Κατά κόσμον Γιάννης Αλεξάνδρου. Ο πατέρας του Κομνάς. Από αγροτική οικογένεια. Γεννήθηκε στην Κάτω Αγόριανη το 1914. Ο προπάππος του, Λουκάς Αλεξάνδρου, συμπολεμιστής του Δυσσέα Αντρούτσου, στο Χάνι της Γραβιάς (Οταν θα 'ρθει «το πλήρωμα του χρόνου» - στο νέο '21 - θ' ακολουθήσει τα χνάρια του). Τέλειωσε το Γυμνάσιο στην Αμφίκλεια (Δαδί). Οργανώνεται στην ΟΚΝΕ (Ενωση Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας). Φοιτητής της Νομικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Συμμετέχει δραστήρια σε όλους τους φοιτητικούς και λαϊκούς αγώνες. Στον Πόλεμο του 1940, πολεμιστής στο αλβανικό μέτωπο (Πρέπει να 'ταν χειριστής οπλοπολυβόλου. Γιατί σ' αυτό το όπλο μέχρι το θάνατό του θα έχει ιδιαίτερη αδυναμία).

Στην Κατοχή βρίσκεται στο χωριό του. Και όλη του η σκέψη είναι στην Αντίσταση. Το 1941 συγκροτείται το Κομματικό Γραφείο στο οποίο μετέχει. Συμβάλλει αποφασιστικά στην οργάνωση του κόσμου στο ΕΑΜ. Στις αρχές του 1942 έρχεται ο Αρης και βολιδοσκοπεί τα πράγματα για ένοπλο αγώνα. Γίνεται στο σπίτι του Κοφίνη η σύσκεψη με αυτό το θέμα. Τον Ιούλη του 1942 βγαίνει στον Παρνασσό η περίφημη «8η Ομάδα» ανταρτών.

Σ' αυτή την Ομάδα των πρωτοπόρων, ο Διαμαντής είναι ο ουσιαστικός αρχηγός. Με το οπλοπολυβόλο στον ώμο (που τους το παρέδωσε αξιωματικός χωροφυλακής) και με το «φύλλο πορείας» - εντολής της Αχτιδικής Επιτροπής του ΚΚΕ, παίρνει τον ανήφορο για τον Παρνασσό. Κι ούτε καν περνάει υποψία από το μυαλό του πως αυτή η «ανάβαση» θα κάνει θρυλικό το όνομά του. Και θα τον οδηγήσει στην αθανασία! Στον ΕΛΑΣ ο Διαμαντής θα φανερώσει τις μεγάλες πολιτικές, οργανωτικές και στρατιωτικές του ικανότητες. Στο Γοργοπόταμο θα του ανατεθεί μια από τις πιο υπεύθυνες αποστολές. Θα αναδειχτεί σε πολιτικό καθοδηγητή του Αρχηγείου Παρνασσίδας. Οταν ο ΕΛΑΣ θα γίνει ταχτικός στρατός, θα είναι καπετάνιος στο 34 Σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας με χώρο ευθύνης κυρίως την Αττικοβοιωτία. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Το Δεκέμβρη του 1944, με την ένοπλη επέμβαση των Αγγλων, πήρε μέρος με το Σύνταγμά του στη Μάχη της Αθήνας. Υπερασπίστηκε ηρωικά τον Τομέα του Σανατορίου «Σωτηρία». Ονομάστηκε ταγματάρχης.

Μετά τη Βάρκιζα αναγκάστηκε να βγει στον Παρνασσό καταδιωκόμενος. Το 1946 σχημάτισε την πρώτη ομάδα ένοπλων καταδιωκομένων. Συνέβαλε στη συγκρότηση του ΔΣΕ στην Παρνασσίδα και στη Ρούμελη. Επικεφαλής του Αρχηγείου Παρνασσίδας, το 1947 έδωσε μεγάλες μάχες στην Αράχοβα, στη Λοκρίδα, στην Αμφισσα. Κατατρόπωσε τον αντίπαλο και τον ανάγκασε να κλειστεί στα κέντρα του. Αχρήστευσε τις εκκαθαριστικές του επιχειρήσεις. Λευτέρωσε όλο τον ορεινό όγκο της Ρούμελης. Τμήματα επίλεκτα του ΔΣΕ πάτησαν την Εύβοια, τον Ελικώνα και Κιθαιρώνα. Εφτασαν και στην Πάρνηθα.

Το 1948 ο Διαμαντής αναλαμβάνει διοικητής της 2ης Μεραρχίας του ΔΣΕ (Πρώην Αρχηγείο Ρούμελης). Ονομάζεται συνταγματάρχης και στη συνέχεια υποστράτηγος.

Από τη θέση αυτή αναδεικνύονται οι στρατηγικές του ικανότητες και τα ηγετικά του προσόντα. Μαζί με τον Γιώτη (Χαρίλαο Φλωράκη), υποστράτηγο, διοικητή της 1ης Μεραρχίας, τέλος του 1948 χτυπούν την Καρδίτσα. Και αρχές του 1949 καταλαμβάνουν το Καρπενήσι, που το κρατούν επί ένα 20ήμερο. Επιτυχία μεγάλης σημασίας, που συνοδεύεται με παρασημοφορία τους από την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση.

Μέσα από αυτούς τους αγώνες, ο Διαμαντής απόχτησε μεγάλο κύρος. Είναι ένας από τους πιο ικανούς και αγαπητούς λαογέννητους ηγέτες. Τον λατρεύουν οι μαχητές και οι μαχήτριες του ΔΣΕ και ο λαός. Τον υπολογίζουν σοβαρά, τον θαυμάζουν αλλά και τον τρέμουν οι πολιτικοί και στρατιωτικοί του αντίπαλοι. Η δράση του, η ταχτική του, οι ελιγμοί του γίνονται θέμα μελέτης στα επιτελεία του τακτικού στρατού. Και μάθημα στη Σχολή Ευελπίδων.

Ατρωτος έμεινε ο Διαμαντής, από το 1940 μέχρι το 1949. Πάντα μπροστάρης, σε μάχες, σε ενέδρες, σε κλοιούς, σε ελιγμούς. Νηστικός, διψασμένος, ταλαιπωρημένος (Ακόμα κι ατσίγαρος, η μεγάλη αδυναμία του). Πάντα στις δύσκολες στιγμές με το οπλοπολυβόλο στο χέρι, ας ήτανε στρατηγός (Χαρακτηριστικές μάχες: Πυργούλι και Γέφυρα Κοράκου). Ακούραστος όμως, με ατσάλινα νεύρα και ανθεκτικός. Χιλιάδες οι ριπές να τον σημαδεύουν, να τον χτυπάνε, μα να μην τον πετυχαίνουν. Αλεξίσφαιρος! Δεν τον κόλλησε σφαίρα. Κι έρχεται στις 21 Ιούνη του 1949, στον Αϊ - Γιάννη, ψηλά απ' τα Μάρμαρα, το άτιμο το φαρμακερό βόλι και τον αφήνει στον τόπο!..

Ηταν μια δόξα του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ ο Διαμαντής. Αντιστράτηγος πια, τιμημένος νεκρός. Απώλεια για το κίνημά μας. Τον κλαίει ακόμα ο λαός μας και οι αντάρτες που επέζησαν. Οι μοναρχοφασίστες που τον έπιασαν σκοτωμένον, ήθελαν να του κόψουνε το κεφάλι. Ο στρατηγός τους δεν το επέτρεψε. «Αφήστε τον, είπε. Μας ξεφτίλισε ζωντανός. Να μη μας ξεφτιλίσει και νεκρός».Ο καπετάν Διαμαντής

Οι στρατιωτικές του ικανότητες

Το κείμενο που ακολουθεί είναι από τις αναμνήσεις του συντρόφου Βασίλη Βενετσανόπουλου,συνταγματάρχη ε.α. και πρώην προέδρου της ΠΕΑΕΑ, που τον γνώρισε και προσωπικά στον ΕΛΑΣ και το ΔΣΕ και αναφέρεται ειδικότερα στις στρατηγικές ικανότητες του Διαμαντή.

"Ο Διαμαντής ήταν τέλειος γνώστης του εδάφους της περιοχής του: Παρνασσός, Οίτη, Γκιώνα, Ελικώνας, Καλλίδρομο, όλα τα βουνά και οι κάμποι, όλα τού ήσαν γνωστά και στις λεπτομέρειες. Γνώριζαν κι οι αντάρτες του καλά τα βουνά τους. Τα τμήματα που διοικούσε, και που είχε από την αρχή κοπιάσει για τη δημιουργία τους, τον εξοπλισμό τους και την επάνδρωσή τους, τα γνώριζε καλά. Ηξερε τα μέσα και τον οπλισμό και τα πυρομαχικά που διέθεταν, είχε στενό ψυχικό δεσμό και φιλία με τους αντάρτες του. Γνώριζε, και προσπαθούσε να γνωρίζει πάντα καλύτερα τις εχθρικές δυνάμεις που στέλνονταν στην περιοχή του και ενεργούσαν εναντίον του. Ηξερε καλά τους γενικούς σκοπούς του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα, ήξερε ακόμα, γιατί τους καθόριζε ο ίδιος με τους άνδρες του, και τους σκοπούς και τις επιδιώξεις των τοπικών στρατιωτικών ενεργειών που σχεδίαζαν. Ετσι η λήψη αποφάσεων για το Διαμαντή,που στηριζόταν σε τέτοια παντοειδή γνώση των παραγόντων του πολέμου και των νέων στοιχείων του χώρου των επιχειρήσεων, γίνονταν με άνεση και γρηγοράδα, ζηλευτή για κάθε στρατιωτικό διοικητή.

Είχα προσέξει, από την περίοδο που υπηρετούσα το 1944 στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, ότι το προτέρημα της ταχείας λήψης απόφασης χαρακτήριζε το Στρατηγό Στέφανο Σαράφη, Στρατιωτικό Αρχηγό του ΕΛΑΣ. Είχε μια τέτοια ηρεμία και γρηγοράδα, όταν έπαιρνε αποφάσεις, που για κάποιον που συνεργαζόταν μαζί του για πρώτη φορά, δημιουργούσε ίσως αμφιβολίες, μήπως και είναι πρόχειρα και βιαστικά παρμένες οι αποφάσεις του. Ομως η ζωή έδειχνε, ότι η μεγάλη στρατιωτική κατάρτιση και η βαθιά γνώση των παραγόντων του πολέμου από τον ικανότατο αυτό στρατιωτικό ηγέτη και Αρχηγό του ΕΛΑΣ, του έδινε τη δυνατότητα της σοβαρής ψύχραιμης και γρήγορης λήψης σωστής απόφασης και διαταγών για τη γρήγορη υλοποίησή τους.

Μια τέτοια εξήγηση, που έδινα στο προτέρημα που έχουν ορισμένοι στρατιωτικοί ηγέτες, όπως και ο Στρατηγός Σαράφης, να αποφασίζουν γρήγορα και σωστά, έδινα και για τη γρηγοράδα του Διαμαντή, να αποφασίζει σωστά, που τη χαιρόμουνα και τη θαύμαζα.

***

Με βάση το θαυμαστό απόθεμα γνώσεων που είχε αποκτήσει ο Διαμαντής για τη στρατιωτική τέχνη, για την ταχτική του κυβερνητικού στρατού και του τρόπου διεξαγωγής των επιχειρήσεών του, και με βάση τις βαθιές γνώσεις του για τους παράγοντες του πολέμου, ο Διαμαντής είχε την ικανότητα να προβλέπει με μεγάλη προσέγγιση πολλές φορές, τη γενική διάταξη που θα πάρουν τα τμήματα του κυβερνητικού στρατού, μέχρι ακόμα και τις πιθανές θέσεις που θα εγκαταστήσουν τους Σταθμούς Διοίκησής τους. Εκμεταλλευόμενος όλα αυτά, κατάφερνε να οργανώνει καλά μελετημένες στρατιωτικές ενέργειες, και να προκαλεί σοβαρές απώλειες στον αντίπαλο με τα αιφνιδιαστικά του χτυπήματα, ακόμα και να οδηγεί σε αποτυχία σοβαρές επιθετικές επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού.

Αναφέρουμε εδώ μια περίπτωση σοβαρότατης επιτυχίας των Τμημάτων του ΔΣΕ Ρούμελης υπό τον Διαμαντή, από την επιδέξια ευέλικτη έξοδό τους από επικίνδυνο στρατιωτικό κλοιό του κυβερνητικού στρατού. Παραθέτουμε σχετικό απόσπασμα Διαταγής του Αντιστράτηγου, που είχε τη διεύθυνση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη Ρούμελη τον Απρίλη του 1949.

"Κατόπιν... της αναπτυχθείσης πρωτοβουλίας υπό της ΙΙας (2ας) συμμοριακής Μεραρχίας (Προσβολή Λιδωρικίου 19 Απρ. 1949) της αντιμετωπιζομένης γνωστής από το παρελθόν επιδεξιότητας, πονηρίας, δραστηριότητας και ευελιξίας του Διοικητού της Διαμαντή και της παρατηρηθείσης σωματικής κόπωσης εις τας Μονάδας της Στερεάς Ελλάδος απεφασίσθη η αναστολή της καταδιώξεως της Μεραρχίας Διαμαντή". (βλ. Δ. Ζαφειρόπουλου, Υποστράτηγου ε. α. "Ο αντισυμμοριακός Αγών", Αθήναι 1956, σελ. 568).

***

Η ικανότητα του Διαμαντή να παίρνει γρήγορα αποφάσεις εκδηλώνονταν όχι μονάχα για επικείμενες επιχειρήσεις σχεδιαζόμενες μέσα σε συνθήκες σχετικής ηρεμίας στις εμπόλεμες περιοχές. Εκδηλώνονταν ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές, πάνω στο ίδιο το πεδίο της μάχης, ακόμα και την ώρα που μάχονταν ενεργά οι αντίπαλες δυνάμεις ΔΣΕ και κυβερνητικού στρατού.

Ο σ. Υφαντής, Επίτροπος της IIας Μεραρχίας του ΔΣΕ, στενός συνεργάτης του Διαμαντή, που πήρε μέρος δίπλα του σ' όλες τις επιχειρήσεις της, ακόμα και στην τελευταία σύγκρουση με τους περικυκλωτές του Διαμαντή, που έληξε με τον τραγικό χαμό του, σε ομιλία του στα Μάρμαρα στις 21 Ιούνη, 1987, επέτειο του θανάτου του, δίνει μια χαρακτηριστική σκηνήταχύτητας λήψης απόφασης, πάνω στο πεδίο της μάχης στο Πυργούλι Αγράφων.

"Σε μια στιγμή που ο κλοιός γύρω μας όλο και στένευε, έρχεται σύνδεσμος από τα τμήματα, που μάχονταν από το πρωί στο Πυργούλι, που αναφέρει ότι τα τμήματα άρχισαν να υποχωρούν από έλλειψη πυρομαχικών. Ο κίνδυνος ήταν άμεσος. Αυτή τη στιγμή ο Διαμαντής μετά από μια αστραπιαία σύσκεψη φωνάζει: "όλοι πάνω στο ύψωμα". Ετσι και έγινε. Ολοι σαν ένας άνθρωπος ορμήσαμε στο ύψωμα και μαζί μας συνενώθηκαν και οι υποχωρούντες, μόλις είδαν το Διαμαντή επικεφαλής και το Επιτελείο του. Ακολούθησε αγώνας μέσα σε κόλαση πυρός πάνω από τις θέσεις του αντιπάλου. Το αποτέλεσμα ήταν μια λαμπρή νίκη. Ανατροπή ολόκληρης της Ταξιαρχίας με πλούσια λάφυρα. Ο ελιγμός πέτυχε και η πορεία μας συνεχίστηκε προς νότο...

Αυτός ήταν ο Διαμαντής. Σε κάθε μάχη πρόσθετε και κάτι καινούριο".

Την αξία του Διαμαντή σαν μεγάλου στρατιωτικού ηγέτη την αναγνώριζαν ανοιχτά, χωρίς να το αποφεύγουν, όλοι οι επαγγελματίες Ανώτατοι Αξιωματικοί, απ' αυτούς που πήραν μέρος και διεύθυναν τις επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού κατά του ΔΣΕ. και τη σημειώνουν και στα βιβλία τους, όσοι απ' αυτούς εξέδωσαν τέτοια, για τον Εμφύλιο Πόλεμο (Συμμοριακό τον λένε οι περισσότεροι).

Ο Αντιστράτηγος Θ. Πετζόπουλος στο βιβλίο του "Τραγική Πορεία", (Αθήνα 1953), αναφέρει τα εξής, για το Διαμαντή, που σημειώνω από μνήμης το περιεχόμενό τους:

"Στο Σχέδιο Επιχειρήσεων για την εκκαθάριση της Ρούμελης από τους συμμορίτες, που εκπονήσαμε, ορίσαμε ως ημέρα έναρξης των επιχειρήσεών μας, την ημέρα Χ. Αποφύγαμε να καθορίσουμε συγκεκριμένη ημερομηνία, θα την καθορίζαμε αργότερα εμείς, και θα ειδοποιούσαμε γι' αυτό τους Διοικητές των Μονάδων των επικείμενων αυτών επιχειρήσεων. Τους εξηγήσαμε ότι ημέρα Χ είναι η μέρα που θα πληροφορηθούμε έγκυρα, ότι ο Διαμαντής θα λείψει από το Αρχηγείο του για αρκετό διάστημα.

Κρίναμε αναγκαία αυτή τη ρύθμιση, λόγω της μεγάλης ικανότητας του Διαμαντή και της επιδέξιας Διεύθυνσης εκ μέρους του των επιχειρήσεων, που οργανώνει για την αντιμετώπιση των σχεδίων μας και που κατά κανόνα καταφέρνει και τις οδηγεί σε αποτυχία".

Ο Υποστράτηγος Δ. Ζαφειρόπουλος στο βιβλίο του: "Ο αντισυμμοριακός Αγών", Αθήνα 1956, σε αρκετά σημεία του βιβλίου του, όπου εκθέτει τη διεξαγωγή επιχειρήσεων κατά των τμημάτων του ΔΣΕ της Ρούμελης υπό τον Διαμαντή, αναφέρεται χωρίς περιστροφές στις στρατιωτικές ικανότητές του. (βλ. σελ. 567- 568).

Δεν αναφερόμαστε και σε άλλες παρόμοιων επαίνων, σελίδες του βιβλίου του.

Οι μεγάλες ικανότητες του Διαμαντή, Διοικητή της IIας Μεραρχίας του ΔΣΕ στη Ρούμελη, που εκφράζονταν με τη συνετή διοίκηση των τμημάτων του και την επιδέξια διεύθυνση των στρατιωτικών ενεργειών που διεξήγε επικεφαλής τους, κατέληγαν συνήθως σε επιτυχίες και νίκες, δεν ήταν όμως δυνατόν να καρποφορούν συνέχεια και να αποδίδουν, μέσα σε οποιεσδήποτε συνθήκες, όταν οι δυνάμεις της Μεραρχίας του εξαντλούνταν συνεχώς και μειώνονταν στο ελάχιστο. Στην τελευταία φάση των επιχειρήσεων στη Ρούμελη, τον Ιούνη του 1949, η IIα Μεραρχία, που διοικούσε ο Διαμαντής, αριθμούσε 700 και μόνο μαχητές, με περιορισμένο οπλισμό και πυρομαχικά. Οι δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού που ενεργούσαν για εκκαθάριση της Ρούμελης ήταν εκατονταπλάσιες, αριθμούσαν 70.000 άνδρες, με 140 πυροβόλα, 60 αεροπλάνα, και σημαντικό αριθμό αρμάτων μάχης.

Ετσι η γενναία Μεραρχία του υπόκυψε, μόνον όμως μπροστά στον υπέρμετρο σε αριθμό και δύναμη πυρός αντίπαλο. Ο θρυλικός ηγέτης της Διαμαντής, τα περισσότερα καθοδηγητικά της στελέχη και πολλοί μαχητές έπεσαν ηρωικά στο πεδίο της μάχης".