Στέλιος Καρδάρας, ο ήρωας ΕΠΟΝίτης

Η μοναδική φωτογραφία του Στέλιου Σπανού 'Καρδάρα'.

Ο Στέλιος Σπανός ή "Καρδάρας" υπήρξε ένα από τα ικανότερα μέλη της ΟΠΛΑ Αθήνας, μέλος του ΚΚΕ, σαμποτέρ και λαϊκός ήρωας της Κοκκινιάς.

Ο Στέλιος Σπανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926 σε μια φτωχή οικογένεια προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Έμεναν οικογενειακώς στην Αγία Σοφία Πειραιά. Από μεροκάματο σε μεροκάματο, ο Στέλιος ζούσε "μεροδούλι μεροφάι" όπως λένε μέχρι την εποχή της Κατοχής που όρθωσε το ανάστημά του στον Γερμανό κατακτητή.

Η δράση του στην Εθνική Αντίσταση ξεκινά ως σαλταδόρος. Από εκείνα τα παιδιά που πήδαγαν σε γερμανικά καμιόνια και πέταγαν στους συντρόφους τους ότι πολύτιμο έβρισκαν, ενώ ακόμα το όχημα ήταν εν κινήσει. Αργότερα θα οργανωθεί στο ΕΑΜ Κοκκινιάς και στο ΚΚΕ. Θα δράσει ως σαμποτέρ, οπλισμένος μόνο με ένα "παραμπέλ" περίστροφο. 

Σύντομα γίνεται ο φόβος κι ο τρόμος Γερμανών και ταγματασφαλιτών. Σύντομα θα περάσει στη δράση της ΟΠΛΑ και θα διακριθεί για την αποφασιστικότητά του και την τόλμη του. Ο Στέλιος "Καρδάρας" συμμετείχε στην ομάδα της ΟΠΛΑ που ανέλαβε να εκτελέσει 30 ταγματασφαλίτες και Γερμανούς για να εκδικηθεί την εκτέλεση με βασανιστήρια της Ηλέκτρας Αποστόλου.

Κατά την μάχη της Κοκκινιάς στις 7η Μαρτίου 1944, θα διακριθεί για την τόλμη του, παρά το νεαρό της ηλικίας του (ήταν μόλις 18 ετών το 1944).
Οι Γερμανοί προσπάθησαν πολλές φορές να πιάσουν τον Καρδάρα αλλά δεν τα κατάφερναν. Τα κατάφεραν όμως οι ντόπιοι συνεργάτες τους…

Στις 18 του Αυγούστου 1944, μια μέρα μετά το Μπλόκο της Κοκκινιάς, «Έλληνες» ταγματασφαλίτες στήνουν ενέδρα στον Αη Γιάννη το Ρέντη και πιάνουν το αγαπημένο παιδί της Κοκκινιάς, μπροστά σε μια βρύση που πήγε να ξεδιψάσει.

Τα ελληνόφωνα κτήνη έσυραν τον Καρδάρα στον Άγιο Διονύση στον Πειραιά και τον εκτέλεσαν, αφού πρώτα τον βασάνισαν φριχτά, φτάνοντας στο σημείο να του κόψουν τα γεννητικά όργανα. Ήταν μόλις 21 χρονών ο Στέλιος ο Καρδάρας και ο Πειραιάς θρήνησε εκείνη τη νύχτα ένα από τα καλύτερα παιδιά του, που έπεσαν στη μάχη κατά των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους.

Το 1944, σε μια εκδήλωση του ΕΛΑΣ στην ελεύθερη πια Κοκκινιά, ο ρεμπέτης Μιχάλης Γενιτσάρης, θα πει για πρώτη φορά το τραγούδι που έγραψε στη μνήμη του Στέλιου "Καρδάρα". Ο Μιχάλης Γενίτσαρης έκανε τη σύντομη ζωή του ήρωα Καρδάρα τραγούδι, που ακούστηκε για πρώτη φορά στην πλατεία Αγίου Νικολάου, στη Νίκαια, στην εκδήλωση που έκανε ο ΕΛΑΣ για να τον τιμήσει.Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μόλις έβαλα μουσική και το ’παιξα λίγες φορές, το μάθανε παντού. Το μάθανε όλοι οι σαμποτέρ, οι αγωνιστές, οι αντάρτες, όλοι. Το μάθανε και ήρθανε και με πήρανε ΕΑΜίτες και αντάρτες, και με πήγανε στην πλατεία στην Κοκκινιά. Πέντε χιλιάδες κόσμος και παραπάνω μαζεύτηκε. Με βάλανε και το ’παιξα και το τραγούδησα. Πριν αρχίσω, κρατήσαμε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του ήρωα. Όταν το τραγουδούσα όλος ο κόσμος έκλαιγε».

Ο ρεμπέτης Μιχάλης Γενίτσαρης

Ο συνθέτης, στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του, που διέσωσε ο ακάματος μελετητής του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού Κώστας Χατζηδουλής, περιγράφει γεμάτος συγκίνηση, αλλά και αγανάκτηση, όλη την συγκλονιστική ιστορία του τραγουδιού. Αντιγράφουμε από τον τόμο “Ρεμπέτικη Ιστορία 1 / Περπινιάδης – Γενίτσαρης – Μάθεσης – Λελάκης” (εκδ. Νεφέλη, χ.χ.) του Κώστα Χατζηδουλή:

"… Το 1944, οι συνεργάτες των Γερμανών (κι όλοι ξέρουμε ποιοι ήτανε..) σκοτώσανε ένα φίλο μου, το Στέλιο τον Καρδάρα. Δυο μέτρα μπόι ήτανε και παλικάρι που δεν λέγεται, για την λεβεντιά του. Τέτοιο παιδί δεν γνώρισα άλλο, στα χρόνια μου. Παιδί λέμε, 18 χρονώ και από τους πιο μεγάλους σαμποτέρ που βγήκανε σε όλα τα χρόνια. Ήτανε ο φόβος και ο τρόμος των Γερμανών από τις ζημιές που τους έκανε και τον είχανε στο μάτι, γιατί τους είχε κυριολεκτικά σακατέψει από τα σαμποτάζ. Στη στεριά και στο πέλαγος τον κυνηγούσανε, αλλά αυτός, όχι μόνο ήτανε άπιαστος, αλλά συνέχιζε τις ζημιές. Και τι δεν κάνανε οι Γερμανοί για να τον πιάσουνε… Πληρωμένους χαφιέδες βάλανε, για να πάρουνε πληροφορίες πού κρυβότανε. Ο θεός της φτωχολογιάς ήτανε. Όλοι τονέ θυμούνται, ακόμα και σήμερα και λένε, για αυτά πού ’κανε για τους φτωχούς. Όλοι φάγανε απ’ τα χέρια του, όλοι είδανε τι έκανε για τους φτωχούς, ο Καρδάρας. Μια φορά, με τα πιστόλια στο χέρι, σταμάτησε ένα γερμανικό αυτοκίνητο γεμάτο τυριά και ανάγκασε τους δυο Γερμανούς να κατέβουν κάτω. Τους κατέβασε κι άρχισε να μοιράζει τα τυριά στον κόσμο. Έπρεπε να βλέπατε αυτή τη σκηνή. Σε λίγα λεπτά, είχε μαζευτεί μπουλούκια ο κόσμος κι έπαιρνε αυτά που μοίραζε ο Στέλιος. Μετά, τους ανέβασε στο αυτοκίνητο και τους έδιωξε, αλλά σε λίγη ώρα, είχαν έρθει όλα τα Γερμανικά Φρουραρχεία. Ο Καρδάρας όμως, άφαντος. Πολλά κατορθώματα έκανε αυτό το παιδί που έχουνε μείνει στο μυαλό όλων. Ακόμα το κουβεντιάζει ο κόσμος. Μέχρι που, γερμανόφιλοι, χαφιέδες τέτοιοι, του στήσανε ενέδρα στα περβόλια στον Άγιο Γιάννη Ρέντη. Είπαμε, ότι τον κυνηγάγανε με μανία. Δεν άφηνε αυτοκίνητα, τραίνα, αποθήκες που να μην τα ανατινάξει".

«ΚΑΡΔΑΡΑΣ»

Πενθοφορεί η Αγιά Σοφιά
Παλιά και Νέα Κοκκινιά
κλάψε κι εσύ τώρα ντουνιά
πιάσαν το Στέλιο τα σκυλιά

Τον πιάσαν Γερμανόφιλοι
και ταγματασφαλίτες
το Στέλιο τον Καρδάρα μας
στο Ρέντη οι αλήτες

Δεμένο τον επήγανε
μπρος τον Αγιο Διονύση
δέκα τουφέκια του ρίχνανε
ώσπου να ξεψυχήσει

Άδικα τον σκοτώσανε
λες κι ήτανε κατάρα
γιατί ήταν στην αντίσταση
το Στέλιο τον Καρδάρα