"Η σκοτεινή όψη της ΕΟΚΑ"
Το βιβλίο του Μακάριου Δρουσιώτη "ΕΟΚΑ - η σκοτεινή όψη",που κυκλοφόρησε πρόσφατα, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα, αποκαλυπτική και, από μια άποψη, επίκαιρη ιστορική εργασία, που ξεγυμνώνει πρόσωπα και καταστάσεις από τον απόλυτο εξωραϊσμό που περιβλήθηκαν από την κυρίαρχη προπαγάνδα.
Αναδείχνοντας, με τρόπο ανάγλυφο και ντοκουμενταρισμένο, το ρόλο των Αγγλων, των ελληνικών και τουρκικών κυβερνήσεων, αλλά και των βασικών κυπριακών αστικών δυνάμεων, αναδείχνει ταυτόχρονα, με φόντο το ξεσκέπασμα της περιβόητης ΕΟΚΑ, το δράμα του κυπριακού λαού (Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων), την ατέλειωτη περιπέτειά του στην ιμπεριαλιστική μέγκενη.
Ας παρακολουθήσουμε τα κατά τη γνώμη μας πιο σημαντικά σημεία του βιβλίου.
Οπως υπογραμμίζει ο Μ. Δρουσιώτης στην εισαγωγή του βιβλίου του, "η Κύπρος αποτελούσε για τη Δύση σταυροδρόμι στη διακίνηση των πετρελαίων, ανάχωμα στην επέκταση του κομμουνισμού στην περιοχή και κέντρο ελέγχου των μηχανισμών καταστολής των απελευθερωτικών κινημάτων στη Μέση Ανατολή και την Αφρική" (σελ. 14).
Αυτή η στρατηγική, στενά συναρτημένη με την εδραίωση στο νησί του καπιταλισμού, που βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη, προδιέγραψε την τύχη της Κύπρου και την πορεία του κυπριακού ζητήματος μέχρι τις μέρες μας.
Ταυτόχρονα, όμως, αυτή η στρατηγική δεν μπορούσε να υλοποιηθεί παρά σε σχέση με δύο παράγοντες:
Ο πρώτος ήταν η δημιουργία ενός ισχυρού αντίβαρου προς το ΑΚΕΛ, το οποίο, μέχρι τα μέσα του Β Παγκόσμιου Πολέμου και λίγο μετά, ήταν η μόνη οργανωμένη πολιτική δύναμη στην Κύπρο και μάλιστα κυρίαρχη. Αυτόν το ρόλο της ανατροπής του συσχετισμού των πολιτικών δυνάμεων ανέλαβαν να παίξουν το πιο αντιδραστικό τμήμα της επίσημης κυπριακής εκκλησίας, το Κυπριακό Εθνικό Κόμμα (ΚΕΚ) και η ΕΟΚΑ.
Ο δεύτερος παράγοντας ήταν η χρησιμοποίηση, ως μοχλού στα σχέδια κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού, της τουρκοκυπριακής μειονότητας, γεγονός που προϋπέθετε την εφαρμογή της πολιτικής του "διαίρει και βασίλευε", δηλαδή την προετοιμασία και οργάνωση της σύγκρουσης των δύο κοινοτήτων της Κύπρου, που μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940 ζούσαν αδελφωμένες.
Γρίβας - "Χ"
Το 1943 οι Εγγλέζοι προώθησαν τη συνένωση όλων των αντιΕΑΜικών οργανώσεων, ανάμεσά τους και η γερμανόφιλη "Χ" (Χίτες) του αντισυνταγματάρχη Γεωργίου Γρίβα, προετοιμάζοντας από τότε την εξόντωση του ΕΑΜ.
Μετά την απελευθέρωση, η "Χ" βρέθηκε έτοιμη να αναλάβει ακόμη πιο μαζική αντικομμουνιστική - αντιΕΑΜική δράση. Στα Τάγματα Εθνοφυλακής, που ίδρυσαν οι Εγγλέζοι, η "Χ" προσέφερε εκατοντάδες εθνοφύλακες, τους περισσότερους από τους οποίους τους "προμήθευε" το Λαϊκό Κόμμα, ενώ διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη "λευκή τρομοκρατία" που ακολούθησε τη Συμφωνία της Βάρκιζας.
Η αρχή της δεκαετίας του 1950 βρίσκει τον Γρίβα με πολλές φιλοδοξίες ανικανοποίητες. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή πρόβαλε η ιστορική ευκαιρία που αναζητούσε.
"Ενωσις και μόνον ένωσις"
Σ' αυτό το σύνθημα, της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, προσπάθησαν τόσο η επίσημη κυπριακή εκκλησία όσο και το ΚΕΚ να συσπειρώσουν τον κυπριακό λαό. Ως αποτέλεσμα αυτής της θέσης αρνήθηκαν να πάρουν μέρος στη Συμβουλευτική Συνέλευση (Διασκεπτική), στην οποία "συμμετείχαν το ΑΚΕΛ, εκπρόσωποι των Τουρκοκυπρίων, η Παράταξη Εθνικής Συνεργασίας υπό τον Ιωάννη Κληρίδη και ορισμένες προσωπικότητες της Δεξιάς" (σελ. 39). Η Διασκεπτική, που συνήλθε με πρωτοβουλία των Εγγλέζων, επεδίωκε την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με τελικό σκοπό την κατάρτιση Συντάγματος για περιορισμένη αυτοκυβέρνηση. Η Διασκεπτική έληξε δίχως αποτέλεσμα. Εννοείται ότι οι Εγγλέζοι δεν είχαν καμιά πρόθεση να παραχωρήσουν στους Κυπρίους αυτά που υπόσχονταν με τη Διασκεπτική. Στο μεταξύ στο ΑΚΕΛ κολλήθηκε η ρετσινιά της προδοσίας, διότι αρνείτο να συμπράξει στην πολιτική της ένωσης...
Σε συνέχεια το ΑΚΕΛ άλλαξε γραμμή, κατόπιν συνεννοήσεων με το ΚΚΕ, και υιοθέτησε αυτή της ένωσης με την Ελλάδα. Ηταν η στιγμή που ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα βρισκόταν στο φόρτε του και μια ενδεχόμενη νίκη του ΔΣΕ, με ταυτόχρονη έναρξη ένοπλου αγώνα από το ΑΚΕΛ, θα σήμαινε και διευκόλυνση του κυπριακού αγώνα για απαλλαγή από την εγγλέζικη αποικιοκρατία. Το σύνθημα που προβλήθηκε ήταν: "Να φύγουν οι Αγγλοι! Ζήτω η Ενωση!".
Στο μεταξύ είχε δημιουργηθεί το Εθναρχικό Συμβούλιο (Εθναρχία) με απόφαση της Ιεράς Συνόδου της εκκλησίας της Κύπρου. Επικεφαλής της Εθναρχίας τέθηκε ο τότε μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος, ο μετέπειτα Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Εθναρχία διαπίστωσε ότι άρχισε να χάνει την πρωτοβουλία του αγώνα από το ΑΚΕΛ και γενικά την Αριστερά. Γι' αυτό και προχώρησε στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, αποκλείοντας ταυτόχρονα το ΑΚΕΛ από τον κοινό ενωτικό αγώνα, παρά τις προτάσεις του. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η εκκλησία, το 95% των Ελλήνων, που είχαν δικαίωμα ψήφου, τάχθηκε υπέρ της ένωσης.
Η πολιτική της ένωσης οδήγησε στην αντίθεση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Ηδη είχε δημιουργηθεί το πρώτο τουρκοκυπριακό κόμμα, υπό τον Φαζίλ Κιουτσούκ, με τον τίτλο: "Η Κύπρος είναι τουρκική". Στο μεταξύ είχε τελειώσει και ο εμφύλιος με την ήττα του ΔΣΕ.
Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες ο Γρίβας καλείται στην Κύπρο από τον Μακάριο, για να αναλάβει την οργάνωση στρατιωτικής δράσης με σκοπό την ένωση. Ο Μακάριος, από τον καιρό που ήταν διάκονος, έβλεπε με συμπάθεια την αντικομμουνιστική δράση του Γρίβα. Μάλιστα, είχε αρθρογραφήσει στα προπαγανδιστικά έντυπα της "Χ"... Ενώ το 1949 είχε επισκεφθεί το Βίτσι και συνεχάρη τις στρατιωτικές μονάδες, που μάχονταν κατά των κομμουνιστών! (σελ. 51).
Ιδρύεται η ΕΟΚΑ
Ο Μακάριος ήταν επιφυλακτικός στη διεξαγωγή ένοπλου αγώνα, βλέποντας και την απροθυμία της ελληνικής κυβέρνησης να τον συνδράμει. Ωστόσο, συμφώνησε με τη δημιουργία μιας πολιτικής και μιας στρατιωτικής επιτροπής, στις οποίες θα προήδρευε ο ίδιος και κατά τη διάρκεια της απουσίας του ο Γεώργιος Στράτος, υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Κ. Τσαλδάρη. Μάλιστα ο Μακάριος έφερε τον Γρίβα σε επαφή με τους επικεφαλής νεολαιίστικων οργανώσεων της Κύπρου (Εθνική, Χριστιανική κ. ά.). Ομως έθεσε ως όρο στον Γρίβα τον περιορισμό της πάλης στις δολιοφθορές και όχι στην ανάπτυξη αντάρτικου κινήματος. Ο Γρίβας συμφώνησε. Συμφώνησε επίσης ότι οδηγίες θα έπαιρνε μόνο από τον Μακάριο, ο οποίος θα είχε και τον τελευταίο λόγο σε κάθε θέμα.
Σε σύσκεψη που έγινε στην Αθήνα (10 Μάρτη 1953), στο σπίτι του καθηγητή της θεολογίας Γεράσιμου Κονιδάρη, δόθηκε ο όρκος για την Ενωση, παρουσία του Μακάριου.
Στα πρότυπα της "Χ", με στελέχη της "Χ" και με οπλισμό της "Χ", η ΕΟΚΑ είχε δημιουργηθεί, αρχικά με την ονομασία ΕΜΑΚ. Με την οικονομική ενίσχυση του Μακάριου και με τη συνδρομή του ναυάρχου Αλ. Σακελλαρίου ομάδα στελεχών της "Χ" άρχισε να στέλνει οπλισμό στην Κύπρο. Την ομάδα αποτελούσαν άνθρωποι που είχαν επαφές με τις μυστικές υπηρεσίες των Αγγλων (Μιχάλης και Κωνσταντίνος Ευσταθόπουλος, Ζ. Βάλβης, Γ. Γαζουλέας, Κ. Μαστροκόλιας κ. ά.). (Ο Κ. Ευσταθόπουλος ανέλαβε στρατοδίκης στα χρόνια 1945-1946, στέλνοντας 10άδες κομμουνιστές στο εκτελεστικό απόσπασμα. Είχε επαφές με τη Force 133, ειδική υπηρεσία πληροφοριών της Αγγλίας!! Το 1971 μετέφερε τον Γρίβα με το αυτοκίνητό του στον Λουτρόπυργο και από κει στην Κύπρο, για να οργανώσει την ΕΟΚΑ Β!..).
"Στις 26 Οκτωβρίου 1954 ο Γρίβας, συνοδευόμενος από τον Σωκράτη Λοϊζίδη, αναχώρησε από τον Πειραιά με το πλοίο της γραμμής για τη Ρόδο. Εκεί τους παρέλαβε η Πίκα Σισμάνη, η οποία εργαζόταν στο τοπικό γραφείο του ΕΟΤ. Ηταν επίσης επικεφαλής της μασονικής στοάς Ρόδου. Ο Γρίβας συνάντησε τον Φραγκίσκο Χάρη, ανταποκριτή της φιλοβασιλικής εφημερίδας "Εθνικός Κήρυκας". Ο Χάρης του σύστησε τον διευθυντή του λιμεναρχείου Ρόδου Δημήτριο Μακρή. Τα τρία αυτά πρόσωπα αποτέλεσαν το κλιμάκιο της Ρόδου, το οποίο συνδέθηκε, μέσω του Γαζουλέα, με τον λιμενάρχη Πειραιά Ν. Σταμπουλή. Στη Ρόδο ο Γρίβας συνδέθηκε επίσης με τον σκληροπυρηνικό χίτη Νότη Πετροπουλέα, τον οποίο είχε επιλέξει ως σύμβουλό του" (σελ. 58).
Τι ήταν η ΕΟΚΑ;
Η δύναμή της, παρά τα αντιθέτως διαδιδόμενα, ποτέ δεν ξεπέρασε τα 300 άτομα, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μαθητές γυμνασίου. Και βέβαια ήταν δεδομένος ο βαθύς αντικομμουνισμός της, ενώ δεν είχε την παραμικρή πρόθεση για παλλαϊκό ξεσηκωμό κατά των Αγγλων. Οι κομμουνιστές και οι Τουρκοκύπριοι, που αποτελούσαν πάνω από το 50% του κυπριακού λαού, θεωρήθηκαν εξαρχής εχθροί της ΕΟΚΑ."Η ιδεολογία που εκπροσωπούσε ο Γρίβας θεωρούσε τους κομμουνιστές, κατά πρώτο λόγο, και τους Τούρκους, κατά δεύτερο, μεγαλύτερους εχθρούς από τους Αγγλους" (σελ. 59).
Προκύπτουν, επίσης, μια σειρά ερωτηματικά.
Ενώ η ΕΟΚΑ υποτίθεται ότι στρέφονταν κατά των Αγγλων, όλες οι σημαντικές πρωτοβουλίες για απελευθερωτικό αγώνα εκδηλώθηκαν στην Αθήνα από πρώην συνεργάτες των Αγγλων!
Ο βασιλιάς Παύλος, που στηριζόταν από τους Αγγλους, ενημερωνόταν από τον Γρίβα για την ΕΟΚΑ.
Ενώ επίσημη πολιτική του Λαϊκού Κόμματος (Τσαλδάρης) ήταν να προστατευτούν ως κόρη οφθαλμού οι σχέσεις Ελλάδας - Αγγλίας, ο Γ. Στράτος, υπουργός του Τσαλδάρη, οργάνωνε τη δράση της ΕΟΚΑ, την ίδια στιγμή που είχε επιφυλάξεις ακόμα και για ένα απλό διάβημα, που θα ζητούσε αυτοδιάθεση της Κύπρου, από φόβο μήπως μια τέτοια ενέργεια παρεμπόδιζε την είσοδο της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ!
Ρόλο στην όλη υπόθεση έπαιξε και ο μεγαλοβιομήχανος Μποδοσάκης, που τροφοδοτούσε την ΕΟΚΑ με οπλισμό, αν και οι σχέσεις του με την Αγγλία ήσαν άριστες...
Για τον Μποδοσάκη ο Μ. Δρουσιώτης γράφει και τα εξής: "Η σχέση του Μποδοσάκη με τους Αγγλους δεν περιορίστηκε μόνο στην περίοδο εκείνη, αλλά είχε και συνέχεια. Οταν το 1963 ο Μακάριος άρχισε να συγκρούεται με τη Δύση, η Αγγλία άρχισε να προωθεί τον Γεώργιο Γρίβα ως διάδοχό του. Οι Αγγλοι έδωσαν τη συγκατάθεσή τους στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου να στείλει στην Κύπρο τον Γρίβα ως επικεφαλής της ελληνικής μεραρχίας. Ο Γρίβας χρησιμοποιήθηκε ως αντίβαρο στην παντοδυναμία του Μακαρίου. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση της λύσης Γρίβα διαδραμάτισε τότε ο Μποδοσάκης" (σελ. 73-74).
Επομένως η ΕΟΚΑ ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, ελεγχόμενη από τους Αγγλους... Και γενικά οι Αγγλοι ήσαν πλήρως ενημερωμένοι για τη δράση της ΕΟΚΑ. Ομως έδειξαν τέτοια απάθεια και ανοχή, που προκάλεσε την έκπληξη ακόμα και ερευνητών που ασχολήθηκαν με την ΕΟΚΑ. Οπως σημειώνει ο Μ. Δρουσιώτης, "ένας από τους λόγους που οι Αγγλοι ευνοούσαν την εκδήλωση του κινήματος στην Κύπρο ήταν για να υποθάλψουν τον τουρκικό εθνικισμό και να περάσουν στην τουρκική κοινή γνώμη το μήνυμα ότι η Ελλάδα ετοιμαζόταν να προσαρτήσει την Κύπρο" (σελ. 83).
Σε ανακοίνωσή του το ΑΚΕΛ, μετά την 1 Απρίλη 1955, έκανε λόγο για προβοκάτσια που "κρύβεται κάτω από τον μανδύα της εθνικής δράσης". Παρόμοια ήταν και η τοποθέτηση του Ν. Ζαχαριάδη.
Πολύκαρπος Γιωρκάτζης
Μετά το τέλος της δράσης της ΕΟΚΑ εθεωρείτο ο υπ' αριθμόν ένα αγωνιστής. Η φήμη του οφείλετο κυρίως στις τρεις αποδράσεις του από τις φυλακές. Κι ωστόσο: Η μαχητική δράση του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη ήταν ελάχιστη και οι αποδράσεις του έγιναν σε συνεννόηση με τους Αγγλους, που ήταν πράκτοράς τους. Δολοφονήθηκε το 1970 από Ελλαδίτες αξιωματικούς.
Πριν ο Γρίβας ανοίξει μέτωπο με τους Αγγλους, αποφάσισε να δολοφονήσει Ελληνες αστυνομικούς που υπηρετούσαν το καθεστώς. Σύντομα στα υποψήφια θύματα συμπεριλήφθηκαν και Τούρκοι αστυνομικοί. Οι ειδικές ομάδες κρούσης που συγκρότησε (το εκτελεστικό απόσπασμα), καθοδηγούντο από τον Γιωρκάτζη. Συμμετείχαν σ' αυτές παιδιά από τα κατηχητικά σχολεία, στα οποία διδασκόταν ότι η συμμετοχή στον αγώνα αποτελούσε εισιτήριο για τον Παράδεισο!! Στο εκτελεστικό συμμετείχε και ο Μιχ. Καραολής.
Ο Γιωρκάτζης και ο Καραολής, μαζί με άλλους, πιάστηκαν για τη δολοφονία αστυνομικού και προσήχθησαν σε δίκη. Ως από... μηχανής θεός, ωστόσο, εμφανίστηκε στο δικαστήριο ο Ραούφ Ντενκτάς, δικηγόρος του Στέμματος, ο οποίος απέσυρε τις κατηγορίες και ο Γιωρκάτζης αφέθηκε ελεύθερος! Τα πρακτικά αυτής της δίκης εξακολουθούν και σήμερα να είναι απόρρητα!!
Ακολούθησε η δίκη του Καραολή, τον οποίο ο Ντενκτάς απέφυγε να συνδέσει με την υπόθεση Γιωρκάτζη, ενώ υπήρχε πλήθος τέτοιων στοιχείων. Ο Καραολής καταδικάστηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε, αν και αποδεδειγμένα ο φόνος αστυνομικού δεν είχε γίνει απ' αυτόν. Βεβαίως ο Καραολής δεν ήταν εντελώς αθώος... Ωστόσο λειτούργησαν τα δύο μέτρα και δύο σταθμά...
Στην υπηρεσία των Αγγλων πέρασαν και νέα στελέχη της ΕΟΚΑ, όπως ο Ονησιφόρος Κοντεάτης. Ο Κοντεάτης υποστήριξε ότι ο Γιωρκάτζης εξόντωσε τον Γιαννάκη Στεφανίδη, επειδή ο τελευταίος υποψιάστηκε πως ο Γιωρκάτζης ήταν πράκτορας των Αγγλων.
Την ίδια τύχη είχε και ο Γρηγόρης Αυξεντίου, από τους πιο υπολογίσιμους αγωνιστές. Ηταν κι αυτός προδομένος από τους ανθρώπους της ΕΟΚΑ (σελ. 127). Το κρησφύγετο, στο οποίο βρισκόταν, περιλούστηκε με βενζίνη και τον έκαψαν ζωντανό. Αν και το λογικό ήταν να τον θέλουν ζωντανό, φαίνεται πως οι Αγγλοι τον ήθελαν νεκρό. Ισως γιατί γνώριζε πολλά...
Προς τη διχοτόμηση
Ο δρόμος για τη διχοτόμηση της Κύπρου είχε ανοίξει. Στο πλαίσιο της πολιτικής του "ελεύθερου κόσμου" να αναχαιτίσει τον κομμουνιστικό κίνδυνο, η Αγγλία κάλεσε στις 30 Ιουνίου 1955 την Ελλάδα και την Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη στο Λονδίνο, για να συζητήσουν "διά θέματα πολιτικής και άμυνας της Ανατολικής Μεσογείου, περιλαμβανομένης και της Κύπρου" (σελ. 150). Με αυτό τον τρόπο το Κυπριακό γινόταν πρόβλημα ελληνοτουρκικής διένεξης υπό την αιγίδα της Αγγλίας... Τα περί ένωσης πήγαν περίπατο, αφού χρησίμευσαν στην προώθηση των αγγλικών ιμπεριαλιστικών σχεδίων, αλλά και των ΗΠΑ, που στην πορεία αναμείχθηκαν στο Κυπριακό και το καθοδήγησαν. Από τότε - και στα χρόνια που ακολούθησαν - η ιστορία του Κυπριακού σημαδεύεται από μηχανορραφίες, ίντριγκες, εκβιασμούς, δολοφονίες, δολοφονικές απόπειρες και απειλές. Ετσι κύλησαν τα γεγονότα μέχρι που το 1974 συντελέστηκε αυτό που επί χρόνια προετοιμαζόταν.
Σήμερα η Κύπρος έχει πια διχοτομηθεί στην πράξη. Απομένει η νομική κάλυψη της διχοτόμησης, που κι αυτή προωθείται και μέσω της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ.
Ομως αυτό το θέμα τέθηκε από το 1956. Η αγγλική κυβέρνηση συζήτησε το ενδεχόμενο να διχοτομηθεί η Κύπρος τον Ιούλιο του παραπάνω χρόνου. Μάλιστα το υπουργείο Εξωτερικών της Αγγλίας ετοίμασε χάρτη σχεδίου διχοτόμησης, το οποίο προέβλεπε κάθετη διχοτόμηση της Κύπρου (σελ. 180), ενώ παράλληλα προετοίμασε τρεις ακόμη παραλλαγές με το σημείο που θα διέσχιζε η διαχωριστική γραμμή (σελ. 182-183).
Αυτή τη "λύση" του Κυπριακού ο Ευ. Αβέρωφ, υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, την ονόμαζε "λύση διανομής" και για την προώθησή της βολιδοσκοπούσε την τουρκική κυβέρνηση! (σελ. 185).
Ομως ο δρόμος προς την επιβολή της διχοτόμησης έπρεπε να περάσει από μια σειρά φάσεις. Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ήταν ένα αποφασιστικό βήμα προς τη διχοτόμηση της Κύπρου.
"Ετσι, άρχισε να επαληθεύεται η πρόβλεψη του Νιχάτ Ερίμ (Τούρκου συνταγματολόγου), ότι, από τη στιγμή που θα άνοιγε το θέμα των διεκδικήσεων της Ελλάδας και της Τουρκίας επί της Κύπρου, δε θα μπορούσε να υπάρξει άλλη κατάληξη από τη διχοτόμηση" (σελ. 200).
Η τακτική της ΕΟΚΑ όξυνε τον εθνικισμό της διπλανής όχθης. Δημιουργήθηκαν στρατιωτικές και άλλες τουρκοκυπριακές οργανώσεις υπό την καθοδήγηση Τούρκων αξιωματικών που μεταφέρθηκαν στην Κύπρο. Οι αιματηρές συγκρούσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έγιναν καθημερινό φαινόμενο.
"Τα χαράματα της 30ής Μαρτίου 1956 οι Αγγλοι τοποθέτησαν τα πρώτα συρματοπλέγματα, διαχωρίζοντας την ελληνική και τουρκική συνοικία της Λευκωσίας" (σελ. 204).
Κρίνεται η τύχη της ΕΟΚΑ
Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου έκριναν την τύχη και της ΕΟΚΑ. Ο Γρίβας τελικά τις αποδέχθηκε, η ΕΟΚΑ αμνηστεύτηκε και ο ίδιος επέστρεψε στην Αθήνα με τιμές ήρωα. Η υποδοχή που του επιφυλάχτηκε ήταν μια σκηνοθετημένη παράσταση, που μεταξύ των άλλων αποσκοπούσε να κρύψει το αίσχος των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, αλλά και να δημιουργήσει στον Γρίβα την ψυχολογία του νικητή... (σελ. 294).
Οι τιμές που ακολούθησαν προς το πρόσωπό του και ο θρύλος που δημιουργήθηκε γύρω από την ΕΟΚΑ, "σκέπασαν" τη δράση του Γρίβα ως αρχηγού της "Χ". Τώρα πια ο Γρίβας σχεδίαζε να πολιτευτεί στην Ελλάδα... (σελ. 310). Κι ενώ αποδέχθηκε τις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, μετά από λίγους μήνες στράφηκε κατά των συμφωνιών, φιλοδοξώντας να αντικαταστήσει τον Κ. Καραμανλή στην πρωθυπουργία. Σε τέτοιες βλέψεις τον ωθούσαν και παράγοντες του "Κέντρου" (Σοφ. Βενιζέλος, Στ. Κωστόπουλος, Σάββας Παπαπολίτης κ. ά.).
Παράλληλα με τη δημιουργία πολιτικού οργανισμού, δοκίμασε να οργανώσει κίνηση μέσα στον ελληνικό στρατό. "Ο πυρήνας των μελών της κίνησης Γρίβα αποτελείτο από πρώην Χίτες. Μεταξύ αυτών ήταν και ο λοχαγός Αρης Μπουλούκος, που από παιδί ήταν μέλος της "Χ"" (σελ. 344). Η κίνηση αποκαλύφθηκε και άρχισε η αποστρατεία 700 λοχαγών. Ο Μπουλούκος, ωστόσο, δεν αποστρατεύθηκε. Αμέσως μετά από μια συνάντηση που είχε με τον μετέπειτα δικτάτορα Δημ. Ιωαννίδη, ή "Τάκη" όπως τον έλεγε, "οι διώξεις αυτές ξαφνικά σταμάτησαν" (σελ. 346). Τελικά η πολιτική κίνηση Γρίβα εξελίχθηκε σε φιάσκο.
Και πάλι ο Γιωρκάτζης...
Μετά τη διάλυση της ΕΟΚΑ μια σειρά στελέχη της επάνδρωσαν τον κρατικό μηχανισμό της Κύπρου. Ανάμεσά τους και ο περιβόητος Γιωρκάτζης, που διορίστηκε από τον Μακάριο υπουργός Εργασίας και αργότερα Εσωτερικών.
Στον Γιωρκάτζη οι μυστικές υπηρεσίες του ιμπεριαλισμού ανέθεσαν την ευθύνη για την αντικομμουνιστική εκστρατεία στην Κύπρο. Ο Γιωρκάτζης χρηματοδοτείτο από τη CIA για να ενισχύει αντικομμουνιστικά έντυπα και οργανώσεις, καθώς και την αντιδραστική συνδικαλιστική εργατική συνομοσπονδία ΣΕΚ, που είχε επαφή με την αμερικανική ALF - CIO και με τη "Διεθνή Συνομοσπονδία Ελεύθερων Συνδικάτων". Στόχος η αποδυνάμωση της ΠΕΟ, της οποίας βασική δύναμη ήταν το ΑΚΕΛ.
Ταυτόχρονα συντάχθηκαν κατάλογοι προγραφών με στελέχη και μέλη του ΑΚΕΛ. Οι δολοφονίες τους και γενικά η τρομοκρατία κατά των αριστερών μπήκαν στην ημερήσια διάταξη.
...και οι Λαγοδόντης - Σαμψών...
Πριν την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Γιωρκάτζης δημιούργησε ανεπίσημη υπηρεσία πληροφοριών, που επικεφαλής της ήταν ο Γιώργος Λαγοδόντης, διπλός πράκτορας, αρχινονός της νύχτας και της απολύτου εμπιστοσύνης του Γρίβα και του Κύπριου επιχειρηματία Σωκρ. Ηλιάδη. Ο Λαγοδόντης έγινε αρχηγός της αστυνομίας της Κύπρου.
Η υπηρεσία παρακολουθούσε επί 24ώρου βάσεως τα στελέχη του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ. "Στις 10 Μαρτίου 1962, στη διάρκεια του 10ου Συνεδρίου του ΑΚΕΛ, ανακαλύφθηκε καλώδιο που συνέδεε το μικρόφωνο του βήματος του συνεδρίου με υπερσύγχρονες συσκευές παρακολούθησης, σε δωμάτιο στη στέγη του θεάτρου" (σελ. 367).
Οι αντικομμουνιστικές οργανώσεις ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια. Πληρωμένοι φονιάδες, όπως ο Ν. Σαμψών,που επίσης υπήρξε στέλεχος (εκτελεστής) της ΕΟΚΑ, ηγούντο αυτών των οργανώσεων. Αντικομμουνιστές, λήσταρχοι και υπόκοσμος, μέσα από ύποπτες συγκρούσεις, αλλά και σε μεταξύ τους στενή διαπλοκή, και με την καθοδήγηση των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και της Αγγλίας, καθώς και με την άμεση ανάμειξη των ελληνικών και τουρκικών υπηρεσιών, έπαιζαν το παιχνίδι τους στην πλάτη του κυπριακού λαού, της ανεξαρτησίας του και της ακεραιότητας της Κύπρου. Ηταν η περίοδος που η αστική τάξη της Κύπρου πάσχιζε να προσαρμόσει την κυριαρχία της στις νέες συνθήκες που δημιουργούσε η ανακήρυξη της Κύπρου σε "ανεξάρτητη" Δημοκρατία. Και που οι διάφορες μερίδες της συγκρούονταν, για τα ποια θα έχει το πάνω χέρι στην άσκηση της εξουσίας.
Αναδείχνοντας, με τρόπο ανάγλυφο και ντοκουμενταρισμένο, το ρόλο των Αγγλων, των ελληνικών και τουρκικών κυβερνήσεων, αλλά και των βασικών κυπριακών αστικών δυνάμεων, αναδείχνει ταυτόχρονα, με φόντο το ξεσκέπασμα της περιβόητης ΕΟΚΑ, το δράμα του κυπριακού λαού (Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων), την ατέλειωτη περιπέτειά του στην ιμπεριαλιστική μέγκενη.
Ας παρακολουθήσουμε τα κατά τη γνώμη μας πιο σημαντικά σημεία του βιβλίου.
Οπως υπογραμμίζει ο Μ. Δρουσιώτης στην εισαγωγή του βιβλίου του, "η Κύπρος αποτελούσε για τη Δύση σταυροδρόμι στη διακίνηση των πετρελαίων, ανάχωμα στην επέκταση του κομμουνισμού στην περιοχή και κέντρο ελέγχου των μηχανισμών καταστολής των απελευθερωτικών κινημάτων στη Μέση Ανατολή και την Αφρική" (σελ. 14).
Αυτή η στρατηγική, στενά συναρτημένη με την εδραίωση στο νησί του καπιταλισμού, που βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη, προδιέγραψε την τύχη της Κύπρου και την πορεία του κυπριακού ζητήματος μέχρι τις μέρες μας.
Ταυτόχρονα, όμως, αυτή η στρατηγική δεν μπορούσε να υλοποιηθεί παρά σε σχέση με δύο παράγοντες:
Ο πρώτος ήταν η δημιουργία ενός ισχυρού αντίβαρου προς το ΑΚΕΛ, το οποίο, μέχρι τα μέσα του Β Παγκόσμιου Πολέμου και λίγο μετά, ήταν η μόνη οργανωμένη πολιτική δύναμη στην Κύπρο και μάλιστα κυρίαρχη. Αυτόν το ρόλο της ανατροπής του συσχετισμού των πολιτικών δυνάμεων ανέλαβαν να παίξουν το πιο αντιδραστικό τμήμα της επίσημης κυπριακής εκκλησίας, το Κυπριακό Εθνικό Κόμμα (ΚΕΚ) και η ΕΟΚΑ.
Ο δεύτερος παράγοντας ήταν η χρησιμοποίηση, ως μοχλού στα σχέδια κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού, της τουρκοκυπριακής μειονότητας, γεγονός που προϋπέθετε την εφαρμογή της πολιτικής του "διαίρει και βασίλευε", δηλαδή την προετοιμασία και οργάνωση της σύγκρουσης των δύο κοινοτήτων της Κύπρου, που μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940 ζούσαν αδελφωμένες.
Γρίβας - "Χ"
Το 1943 οι Εγγλέζοι προώθησαν τη συνένωση όλων των αντιΕΑΜικών οργανώσεων, ανάμεσά τους και η γερμανόφιλη "Χ" (Χίτες) του αντισυνταγματάρχη Γεωργίου Γρίβα, προετοιμάζοντας από τότε την εξόντωση του ΕΑΜ.
Μετά την απελευθέρωση, η "Χ" βρέθηκε έτοιμη να αναλάβει ακόμη πιο μαζική αντικομμουνιστική - αντιΕΑΜική δράση. Στα Τάγματα Εθνοφυλακής, που ίδρυσαν οι Εγγλέζοι, η "Χ" προσέφερε εκατοντάδες εθνοφύλακες, τους περισσότερους από τους οποίους τους "προμήθευε" το Λαϊκό Κόμμα, ενώ διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη "λευκή τρομοκρατία" που ακολούθησε τη Συμφωνία της Βάρκιζας.
Η αρχή της δεκαετίας του 1950 βρίσκει τον Γρίβα με πολλές φιλοδοξίες ανικανοποίητες. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή πρόβαλε η ιστορική ευκαιρία που αναζητούσε.
"Ενωσις και μόνον ένωσις"
Σ' αυτό το σύνθημα, της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, προσπάθησαν τόσο η επίσημη κυπριακή εκκλησία όσο και το ΚΕΚ να συσπειρώσουν τον κυπριακό λαό. Ως αποτέλεσμα αυτής της θέσης αρνήθηκαν να πάρουν μέρος στη Συμβουλευτική Συνέλευση (Διασκεπτική), στην οποία "συμμετείχαν το ΑΚΕΛ, εκπρόσωποι των Τουρκοκυπρίων, η Παράταξη Εθνικής Συνεργασίας υπό τον Ιωάννη Κληρίδη και ορισμένες προσωπικότητες της Δεξιάς" (σελ. 39). Η Διασκεπτική, που συνήλθε με πρωτοβουλία των Εγγλέζων, επεδίωκε την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με τελικό σκοπό την κατάρτιση Συντάγματος για περιορισμένη αυτοκυβέρνηση. Η Διασκεπτική έληξε δίχως αποτέλεσμα. Εννοείται ότι οι Εγγλέζοι δεν είχαν καμιά πρόθεση να παραχωρήσουν στους Κυπρίους αυτά που υπόσχονταν με τη Διασκεπτική. Στο μεταξύ στο ΑΚΕΛ κολλήθηκε η ρετσινιά της προδοσίας, διότι αρνείτο να συμπράξει στην πολιτική της ένωσης...
Σε συνέχεια το ΑΚΕΛ άλλαξε γραμμή, κατόπιν συνεννοήσεων με το ΚΚΕ, και υιοθέτησε αυτή της ένωσης με την Ελλάδα. Ηταν η στιγμή που ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα βρισκόταν στο φόρτε του και μια ενδεχόμενη νίκη του ΔΣΕ, με ταυτόχρονη έναρξη ένοπλου αγώνα από το ΑΚΕΛ, θα σήμαινε και διευκόλυνση του κυπριακού αγώνα για απαλλαγή από την εγγλέζικη αποικιοκρατία. Το σύνθημα που προβλήθηκε ήταν: "Να φύγουν οι Αγγλοι! Ζήτω η Ενωση!".
Στο μεταξύ είχε δημιουργηθεί το Εθναρχικό Συμβούλιο (Εθναρχία) με απόφαση της Ιεράς Συνόδου της εκκλησίας της Κύπρου. Επικεφαλής της Εθναρχίας τέθηκε ο τότε μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος, ο μετέπειτα Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Εθναρχία διαπίστωσε ότι άρχισε να χάνει την πρωτοβουλία του αγώνα από το ΑΚΕΛ και γενικά την Αριστερά. Γι' αυτό και προχώρησε στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, αποκλείοντας ταυτόχρονα το ΑΚΕΛ από τον κοινό ενωτικό αγώνα, παρά τις προτάσεις του. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η εκκλησία, το 95% των Ελλήνων, που είχαν δικαίωμα ψήφου, τάχθηκε υπέρ της ένωσης.
Η πολιτική της ένωσης οδήγησε στην αντίθεση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Ηδη είχε δημιουργηθεί το πρώτο τουρκοκυπριακό κόμμα, υπό τον Φαζίλ Κιουτσούκ, με τον τίτλο: "Η Κύπρος είναι τουρκική". Στο μεταξύ είχε τελειώσει και ο εμφύλιος με την ήττα του ΔΣΕ.
Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες ο Γρίβας καλείται στην Κύπρο από τον Μακάριο, για να αναλάβει την οργάνωση στρατιωτικής δράσης με σκοπό την ένωση. Ο Μακάριος, από τον καιρό που ήταν διάκονος, έβλεπε με συμπάθεια την αντικομμουνιστική δράση του Γρίβα. Μάλιστα, είχε αρθρογραφήσει στα προπαγανδιστικά έντυπα της "Χ"... Ενώ το 1949 είχε επισκεφθεί το Βίτσι και συνεχάρη τις στρατιωτικές μονάδες, που μάχονταν κατά των κομμουνιστών! (σελ. 51).
Ιδρύεται η ΕΟΚΑ
Ο Μακάριος ήταν επιφυλακτικός στη διεξαγωγή ένοπλου αγώνα, βλέποντας και την απροθυμία της ελληνικής κυβέρνησης να τον συνδράμει. Ωστόσο, συμφώνησε με τη δημιουργία μιας πολιτικής και μιας στρατιωτικής επιτροπής, στις οποίες θα προήδρευε ο ίδιος και κατά τη διάρκεια της απουσίας του ο Γεώργιος Στράτος, υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Κ. Τσαλδάρη. Μάλιστα ο Μακάριος έφερε τον Γρίβα σε επαφή με τους επικεφαλής νεολαιίστικων οργανώσεων της Κύπρου (Εθνική, Χριστιανική κ. ά.). Ομως έθεσε ως όρο στον Γρίβα τον περιορισμό της πάλης στις δολιοφθορές και όχι στην ανάπτυξη αντάρτικου κινήματος. Ο Γρίβας συμφώνησε. Συμφώνησε επίσης ότι οδηγίες θα έπαιρνε μόνο από τον Μακάριο, ο οποίος θα είχε και τον τελευταίο λόγο σε κάθε θέμα.
Σε σύσκεψη που έγινε στην Αθήνα (10 Μάρτη 1953), στο σπίτι του καθηγητή της θεολογίας Γεράσιμου Κονιδάρη, δόθηκε ο όρκος για την Ενωση, παρουσία του Μακάριου.
Στα πρότυπα της "Χ", με στελέχη της "Χ" και με οπλισμό της "Χ", η ΕΟΚΑ είχε δημιουργηθεί, αρχικά με την ονομασία ΕΜΑΚ. Με την οικονομική ενίσχυση του Μακάριου και με τη συνδρομή του ναυάρχου Αλ. Σακελλαρίου ομάδα στελεχών της "Χ" άρχισε να στέλνει οπλισμό στην Κύπρο. Την ομάδα αποτελούσαν άνθρωποι που είχαν επαφές με τις μυστικές υπηρεσίες των Αγγλων (Μιχάλης και Κωνσταντίνος Ευσταθόπουλος, Ζ. Βάλβης, Γ. Γαζουλέας, Κ. Μαστροκόλιας κ. ά.). (Ο Κ. Ευσταθόπουλος ανέλαβε στρατοδίκης στα χρόνια 1945-1946, στέλνοντας 10άδες κομμουνιστές στο εκτελεστικό απόσπασμα. Είχε επαφές με τη Force 133, ειδική υπηρεσία πληροφοριών της Αγγλίας!! Το 1971 μετέφερε τον Γρίβα με το αυτοκίνητό του στον Λουτρόπυργο και από κει στην Κύπρο, για να οργανώσει την ΕΟΚΑ Β!..).
"Στις 26 Οκτωβρίου 1954 ο Γρίβας, συνοδευόμενος από τον Σωκράτη Λοϊζίδη, αναχώρησε από τον Πειραιά με το πλοίο της γραμμής για τη Ρόδο. Εκεί τους παρέλαβε η Πίκα Σισμάνη, η οποία εργαζόταν στο τοπικό γραφείο του ΕΟΤ. Ηταν επίσης επικεφαλής της μασονικής στοάς Ρόδου. Ο Γρίβας συνάντησε τον Φραγκίσκο Χάρη, ανταποκριτή της φιλοβασιλικής εφημερίδας "Εθνικός Κήρυκας". Ο Χάρης του σύστησε τον διευθυντή του λιμεναρχείου Ρόδου Δημήτριο Μακρή. Τα τρία αυτά πρόσωπα αποτέλεσαν το κλιμάκιο της Ρόδου, το οποίο συνδέθηκε, μέσω του Γαζουλέα, με τον λιμενάρχη Πειραιά Ν. Σταμπουλή. Στη Ρόδο ο Γρίβας συνδέθηκε επίσης με τον σκληροπυρηνικό χίτη Νότη Πετροπουλέα, τον οποίο είχε επιλέξει ως σύμβουλό του" (σελ. 58).
Τι ήταν η ΕΟΚΑ;
Η δύναμή της, παρά τα αντιθέτως διαδιδόμενα, ποτέ δεν ξεπέρασε τα 300 άτομα, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μαθητές γυμνασίου. Και βέβαια ήταν δεδομένος ο βαθύς αντικομμουνισμός της, ενώ δεν είχε την παραμικρή πρόθεση για παλλαϊκό ξεσηκωμό κατά των Αγγλων. Οι κομμουνιστές και οι Τουρκοκύπριοι, που αποτελούσαν πάνω από το 50% του κυπριακού λαού, θεωρήθηκαν εξαρχής εχθροί της ΕΟΚΑ."Η ιδεολογία που εκπροσωπούσε ο Γρίβας θεωρούσε τους κομμουνιστές, κατά πρώτο λόγο, και τους Τούρκους, κατά δεύτερο, μεγαλύτερους εχθρούς από τους Αγγλους" (σελ. 59).
Προκύπτουν, επίσης, μια σειρά ερωτηματικά.
Ενώ η ΕΟΚΑ υποτίθεται ότι στρέφονταν κατά των Αγγλων, όλες οι σημαντικές πρωτοβουλίες για απελευθερωτικό αγώνα εκδηλώθηκαν στην Αθήνα από πρώην συνεργάτες των Αγγλων!
Ο βασιλιάς Παύλος, που στηριζόταν από τους Αγγλους, ενημερωνόταν από τον Γρίβα για την ΕΟΚΑ.
Ενώ επίσημη πολιτική του Λαϊκού Κόμματος (Τσαλδάρης) ήταν να προστατευτούν ως κόρη οφθαλμού οι σχέσεις Ελλάδας - Αγγλίας, ο Γ. Στράτος, υπουργός του Τσαλδάρη, οργάνωνε τη δράση της ΕΟΚΑ, την ίδια στιγμή που είχε επιφυλάξεις ακόμα και για ένα απλό διάβημα, που θα ζητούσε αυτοδιάθεση της Κύπρου, από φόβο μήπως μια τέτοια ενέργεια παρεμπόδιζε την είσοδο της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ!
Ρόλο στην όλη υπόθεση έπαιξε και ο μεγαλοβιομήχανος Μποδοσάκης, που τροφοδοτούσε την ΕΟΚΑ με οπλισμό, αν και οι σχέσεις του με την Αγγλία ήσαν άριστες...
Για τον Μποδοσάκη ο Μ. Δρουσιώτης γράφει και τα εξής: "Η σχέση του Μποδοσάκη με τους Αγγλους δεν περιορίστηκε μόνο στην περίοδο εκείνη, αλλά είχε και συνέχεια. Οταν το 1963 ο Μακάριος άρχισε να συγκρούεται με τη Δύση, η Αγγλία άρχισε να προωθεί τον Γεώργιο Γρίβα ως διάδοχό του. Οι Αγγλοι έδωσαν τη συγκατάθεσή τους στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου να στείλει στην Κύπρο τον Γρίβα ως επικεφαλής της ελληνικής μεραρχίας. Ο Γρίβας χρησιμοποιήθηκε ως αντίβαρο στην παντοδυναμία του Μακαρίου. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση της λύσης Γρίβα διαδραμάτισε τότε ο Μποδοσάκης" (σελ. 73-74).
Επομένως η ΕΟΚΑ ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, ελεγχόμενη από τους Αγγλους... Και γενικά οι Αγγλοι ήσαν πλήρως ενημερωμένοι για τη δράση της ΕΟΚΑ. Ομως έδειξαν τέτοια απάθεια και ανοχή, που προκάλεσε την έκπληξη ακόμα και ερευνητών που ασχολήθηκαν με την ΕΟΚΑ. Οπως σημειώνει ο Μ. Δρουσιώτης, "ένας από τους λόγους που οι Αγγλοι ευνοούσαν την εκδήλωση του κινήματος στην Κύπρο ήταν για να υποθάλψουν τον τουρκικό εθνικισμό και να περάσουν στην τουρκική κοινή γνώμη το μήνυμα ότι η Ελλάδα ετοιμαζόταν να προσαρτήσει την Κύπρο" (σελ. 83).
Σε ανακοίνωσή του το ΑΚΕΛ, μετά την 1 Απρίλη 1955, έκανε λόγο για προβοκάτσια που "κρύβεται κάτω από τον μανδύα της εθνικής δράσης". Παρόμοια ήταν και η τοποθέτηση του Ν. Ζαχαριάδη.
Πολύκαρπος Γιωρκάτζης
Μετά το τέλος της δράσης της ΕΟΚΑ εθεωρείτο ο υπ' αριθμόν ένα αγωνιστής. Η φήμη του οφείλετο κυρίως στις τρεις αποδράσεις του από τις φυλακές. Κι ωστόσο: Η μαχητική δράση του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη ήταν ελάχιστη και οι αποδράσεις του έγιναν σε συνεννόηση με τους Αγγλους, που ήταν πράκτοράς τους. Δολοφονήθηκε το 1970 από Ελλαδίτες αξιωματικούς.
Πριν ο Γρίβας ανοίξει μέτωπο με τους Αγγλους, αποφάσισε να δολοφονήσει Ελληνες αστυνομικούς που υπηρετούσαν το καθεστώς. Σύντομα στα υποψήφια θύματα συμπεριλήφθηκαν και Τούρκοι αστυνομικοί. Οι ειδικές ομάδες κρούσης που συγκρότησε (το εκτελεστικό απόσπασμα), καθοδηγούντο από τον Γιωρκάτζη. Συμμετείχαν σ' αυτές παιδιά από τα κατηχητικά σχολεία, στα οποία διδασκόταν ότι η συμμετοχή στον αγώνα αποτελούσε εισιτήριο για τον Παράδεισο!! Στο εκτελεστικό συμμετείχε και ο Μιχ. Καραολής.
Ο Γιωρκάτζης και ο Καραολής, μαζί με άλλους, πιάστηκαν για τη δολοφονία αστυνομικού και προσήχθησαν σε δίκη. Ως από... μηχανής θεός, ωστόσο, εμφανίστηκε στο δικαστήριο ο Ραούφ Ντενκτάς, δικηγόρος του Στέμματος, ο οποίος απέσυρε τις κατηγορίες και ο Γιωρκάτζης αφέθηκε ελεύθερος! Τα πρακτικά αυτής της δίκης εξακολουθούν και σήμερα να είναι απόρρητα!!
Ακολούθησε η δίκη του Καραολή, τον οποίο ο Ντενκτάς απέφυγε να συνδέσει με την υπόθεση Γιωρκάτζη, ενώ υπήρχε πλήθος τέτοιων στοιχείων. Ο Καραολής καταδικάστηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε, αν και αποδεδειγμένα ο φόνος αστυνομικού δεν είχε γίνει απ' αυτόν. Βεβαίως ο Καραολής δεν ήταν εντελώς αθώος... Ωστόσο λειτούργησαν τα δύο μέτρα και δύο σταθμά...
Στην υπηρεσία των Αγγλων πέρασαν και νέα στελέχη της ΕΟΚΑ, όπως ο Ονησιφόρος Κοντεάτης. Ο Κοντεάτης υποστήριξε ότι ο Γιωρκάτζης εξόντωσε τον Γιαννάκη Στεφανίδη, επειδή ο τελευταίος υποψιάστηκε πως ο Γιωρκάτζης ήταν πράκτορας των Αγγλων.
Την ίδια τύχη είχε και ο Γρηγόρης Αυξεντίου, από τους πιο υπολογίσιμους αγωνιστές. Ηταν κι αυτός προδομένος από τους ανθρώπους της ΕΟΚΑ (σελ. 127). Το κρησφύγετο, στο οποίο βρισκόταν, περιλούστηκε με βενζίνη και τον έκαψαν ζωντανό. Αν και το λογικό ήταν να τον θέλουν ζωντανό, φαίνεται πως οι Αγγλοι τον ήθελαν νεκρό. Ισως γιατί γνώριζε πολλά...
Προς τη διχοτόμηση
Ο δρόμος για τη διχοτόμηση της Κύπρου είχε ανοίξει. Στο πλαίσιο της πολιτικής του "ελεύθερου κόσμου" να αναχαιτίσει τον κομμουνιστικό κίνδυνο, η Αγγλία κάλεσε στις 30 Ιουνίου 1955 την Ελλάδα και την Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη στο Λονδίνο, για να συζητήσουν "διά θέματα πολιτικής και άμυνας της Ανατολικής Μεσογείου, περιλαμβανομένης και της Κύπρου" (σελ. 150). Με αυτό τον τρόπο το Κυπριακό γινόταν πρόβλημα ελληνοτουρκικής διένεξης υπό την αιγίδα της Αγγλίας... Τα περί ένωσης πήγαν περίπατο, αφού χρησίμευσαν στην προώθηση των αγγλικών ιμπεριαλιστικών σχεδίων, αλλά και των ΗΠΑ, που στην πορεία αναμείχθηκαν στο Κυπριακό και το καθοδήγησαν. Από τότε - και στα χρόνια που ακολούθησαν - η ιστορία του Κυπριακού σημαδεύεται από μηχανορραφίες, ίντριγκες, εκβιασμούς, δολοφονίες, δολοφονικές απόπειρες και απειλές. Ετσι κύλησαν τα γεγονότα μέχρι που το 1974 συντελέστηκε αυτό που επί χρόνια προετοιμαζόταν.
Σήμερα η Κύπρος έχει πια διχοτομηθεί στην πράξη. Απομένει η νομική κάλυψη της διχοτόμησης, που κι αυτή προωθείται και μέσω της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ.
Ομως αυτό το θέμα τέθηκε από το 1956. Η αγγλική κυβέρνηση συζήτησε το ενδεχόμενο να διχοτομηθεί η Κύπρος τον Ιούλιο του παραπάνω χρόνου. Μάλιστα το υπουργείο Εξωτερικών της Αγγλίας ετοίμασε χάρτη σχεδίου διχοτόμησης, το οποίο προέβλεπε κάθετη διχοτόμηση της Κύπρου (σελ. 180), ενώ παράλληλα προετοίμασε τρεις ακόμη παραλλαγές με το σημείο που θα διέσχιζε η διαχωριστική γραμμή (σελ. 182-183).
Αυτή τη "λύση" του Κυπριακού ο Ευ. Αβέρωφ, υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, την ονόμαζε "λύση διανομής" και για την προώθησή της βολιδοσκοπούσε την τουρκική κυβέρνηση! (σελ. 185).
Ομως ο δρόμος προς την επιβολή της διχοτόμησης έπρεπε να περάσει από μια σειρά φάσεις. Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ήταν ένα αποφασιστικό βήμα προς τη διχοτόμηση της Κύπρου.
"Ετσι, άρχισε να επαληθεύεται η πρόβλεψη του Νιχάτ Ερίμ (Τούρκου συνταγματολόγου), ότι, από τη στιγμή που θα άνοιγε το θέμα των διεκδικήσεων της Ελλάδας και της Τουρκίας επί της Κύπρου, δε θα μπορούσε να υπάρξει άλλη κατάληξη από τη διχοτόμηση" (σελ. 200).
Η τακτική της ΕΟΚΑ όξυνε τον εθνικισμό της διπλανής όχθης. Δημιουργήθηκαν στρατιωτικές και άλλες τουρκοκυπριακές οργανώσεις υπό την καθοδήγηση Τούρκων αξιωματικών που μεταφέρθηκαν στην Κύπρο. Οι αιματηρές συγκρούσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έγιναν καθημερινό φαινόμενο.
"Τα χαράματα της 30ής Μαρτίου 1956 οι Αγγλοι τοποθέτησαν τα πρώτα συρματοπλέγματα, διαχωρίζοντας την ελληνική και τουρκική συνοικία της Λευκωσίας" (σελ. 204).
Κρίνεται η τύχη της ΕΟΚΑ
Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου έκριναν την τύχη και της ΕΟΚΑ. Ο Γρίβας τελικά τις αποδέχθηκε, η ΕΟΚΑ αμνηστεύτηκε και ο ίδιος επέστρεψε στην Αθήνα με τιμές ήρωα. Η υποδοχή που του επιφυλάχτηκε ήταν μια σκηνοθετημένη παράσταση, που μεταξύ των άλλων αποσκοπούσε να κρύψει το αίσχος των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, αλλά και να δημιουργήσει στον Γρίβα την ψυχολογία του νικητή... (σελ. 294).
Οι τιμές που ακολούθησαν προς το πρόσωπό του και ο θρύλος που δημιουργήθηκε γύρω από την ΕΟΚΑ, "σκέπασαν" τη δράση του Γρίβα ως αρχηγού της "Χ". Τώρα πια ο Γρίβας σχεδίαζε να πολιτευτεί στην Ελλάδα... (σελ. 310). Κι ενώ αποδέχθηκε τις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, μετά από λίγους μήνες στράφηκε κατά των συμφωνιών, φιλοδοξώντας να αντικαταστήσει τον Κ. Καραμανλή στην πρωθυπουργία. Σε τέτοιες βλέψεις τον ωθούσαν και παράγοντες του "Κέντρου" (Σοφ. Βενιζέλος, Στ. Κωστόπουλος, Σάββας Παπαπολίτης κ. ά.).
Παράλληλα με τη δημιουργία πολιτικού οργανισμού, δοκίμασε να οργανώσει κίνηση μέσα στον ελληνικό στρατό. "Ο πυρήνας των μελών της κίνησης Γρίβα αποτελείτο από πρώην Χίτες. Μεταξύ αυτών ήταν και ο λοχαγός Αρης Μπουλούκος, που από παιδί ήταν μέλος της "Χ"" (σελ. 344). Η κίνηση αποκαλύφθηκε και άρχισε η αποστρατεία 700 λοχαγών. Ο Μπουλούκος, ωστόσο, δεν αποστρατεύθηκε. Αμέσως μετά από μια συνάντηση που είχε με τον μετέπειτα δικτάτορα Δημ. Ιωαννίδη, ή "Τάκη" όπως τον έλεγε, "οι διώξεις αυτές ξαφνικά σταμάτησαν" (σελ. 346). Τελικά η πολιτική κίνηση Γρίβα εξελίχθηκε σε φιάσκο.
Και πάλι ο Γιωρκάτζης...
Μετά τη διάλυση της ΕΟΚΑ μια σειρά στελέχη της επάνδρωσαν τον κρατικό μηχανισμό της Κύπρου. Ανάμεσά τους και ο περιβόητος Γιωρκάτζης, που διορίστηκε από τον Μακάριο υπουργός Εργασίας και αργότερα Εσωτερικών.
Στον Γιωρκάτζη οι μυστικές υπηρεσίες του ιμπεριαλισμού ανέθεσαν την ευθύνη για την αντικομμουνιστική εκστρατεία στην Κύπρο. Ο Γιωρκάτζης χρηματοδοτείτο από τη CIA για να ενισχύει αντικομμουνιστικά έντυπα και οργανώσεις, καθώς και την αντιδραστική συνδικαλιστική εργατική συνομοσπονδία ΣΕΚ, που είχε επαφή με την αμερικανική ALF - CIO και με τη "Διεθνή Συνομοσπονδία Ελεύθερων Συνδικάτων". Στόχος η αποδυνάμωση της ΠΕΟ, της οποίας βασική δύναμη ήταν το ΑΚΕΛ.
Ταυτόχρονα συντάχθηκαν κατάλογοι προγραφών με στελέχη και μέλη του ΑΚΕΛ. Οι δολοφονίες τους και γενικά η τρομοκρατία κατά των αριστερών μπήκαν στην ημερήσια διάταξη.
...και οι Λαγοδόντης - Σαμψών...
Πριν την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Γιωρκάτζης δημιούργησε ανεπίσημη υπηρεσία πληροφοριών, που επικεφαλής της ήταν ο Γιώργος Λαγοδόντης, διπλός πράκτορας, αρχινονός της νύχτας και της απολύτου εμπιστοσύνης του Γρίβα και του Κύπριου επιχειρηματία Σωκρ. Ηλιάδη. Ο Λαγοδόντης έγινε αρχηγός της αστυνομίας της Κύπρου.
Η υπηρεσία παρακολουθούσε επί 24ώρου βάσεως τα στελέχη του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ. "Στις 10 Μαρτίου 1962, στη διάρκεια του 10ου Συνεδρίου του ΑΚΕΛ, ανακαλύφθηκε καλώδιο που συνέδεε το μικρόφωνο του βήματος του συνεδρίου με υπερσύγχρονες συσκευές παρακολούθησης, σε δωμάτιο στη στέγη του θεάτρου" (σελ. 367).
Οι αντικομμουνιστικές οργανώσεις ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια. Πληρωμένοι φονιάδες, όπως ο Ν. Σαμψών,που επίσης υπήρξε στέλεχος (εκτελεστής) της ΕΟΚΑ, ηγούντο αυτών των οργανώσεων. Αντικομμουνιστές, λήσταρχοι και υπόκοσμος, μέσα από ύποπτες συγκρούσεις, αλλά και σε μεταξύ τους στενή διαπλοκή, και με την καθοδήγηση των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και της Αγγλίας, καθώς και με την άμεση ανάμειξη των ελληνικών και τουρκικών υπηρεσιών, έπαιζαν το παιχνίδι τους στην πλάτη του κυπριακού λαού, της ανεξαρτησίας του και της ακεραιότητας της Κύπρου. Ηταν η περίοδος που η αστική τάξη της Κύπρου πάσχιζε να προσαρμόσει την κυριαρχία της στις νέες συνθήκες που δημιουργούσε η ανακήρυξη της Κύπρου σε "ανεξάρτητη" Δημοκρατία. Και που οι διάφορες μερίδες της συγκρούονταν, για τα ποια θα έχει το πάνω χέρι στην άσκηση της εξουσίας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου