Οι πρώτες εκτελέσεις με το Γ` Ψήφισμα
Το πρωί της 27ης Ιούλη του 1946, ο «Ριζοσπάστης» κυκλοφόρησε μ' ένα συγκλονιστικό τίτλο στην πρώτη του σελίδα, που συμπύκνωνε την εξίσου συγκλονιστική είδηση της ημέρας: «ΑΛΛΟΙ ΕΠΤΑ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ». Ο πλάγιος τίτλος που έδινε τη σημασία του γεγονότος είχε ως εξής: «ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥΦΕΚΙΖΕΙ ΓΥΝΑΙΚΑ - ΟΥΤΕ Ο ΦΡΑΝΚΟ ΔΕΝ ΤΟΛΜΗΣΕ ΤΕΤΟΙΟ ΕΓΚΛΗΜΑ». Αμέσως μετά, ακολουθούσαν 12 ονόματα αγωνιστών. Ηταν ο Θ. ΣΑΠΡΑΝΙΔΗΣ και ο Γ. ΚΑΛΕΜΗΣ από το Περιστέρι Θεσ/νίκης, ο ΠΑΝΤΑΖΗΣ και ο ΛΟΛΗΣ από το Μπισδούνι Ιωαννίνων, ο Π. ΛΥΜΠΕΡΙΔΗΣ από την Ειδομένη Κιλκίς, ο Γ. ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ από την Πλαγιά Παιωνίας, ο Π. ΠΕΡΤΣΕΜΛΗΣ, ο ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ και ο Γ. ΠΡΩΙΟΣ από την Εδεσσα, ο Θ. ΜΙΧΑΗΛ από τα Βρεττά Εδεσσας, ο Δ. ΛΙΜΠΑΣ από την Αγρα Μυτιλήνης και η δασκάλα ΕΙΡΗΝΗ ΓΚΙΝΗ από τα Ξανθόγια Εδεσσας. «Είνε τα δώδεκα θύματα του ελληνικού φασισμού που δολοφονήθηκαν "νόμιμα" το τελευταίο δεκαήμερο από εκτελεστικά αποσπάσματα των έκτακτων στρατοδικείων θανάτου», έγραφε η εφημερίδα στο σχετικό άρθρο της. Και πρόσθετε: «Ησαν όλοι αληθινοί Ελληνες πατριώτες, ήρωες του αλβανικού μετώπου και σεμνοί αγωνιστές της τετράχρονης Εθνικής Αντίστασης εναντίον της τριπλής φασιστικής σκλαβιάς. Δολοφονήθηκαν αποκλειστικά και μόνο για την αντιφασιστική τους δράση και τους αγώνες τους υπέρ της Ελλάδας από την κυβέρνηση του ελληνικού νεοφασισμού, που εγκαθίδρυσε και στηρίζει η αγγλική κατοχή για την εξυπηρέτηση των βρετανικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων. Είνε η πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία, που εκτελείται γυναίκα και η τακτική εγκαινιάζεται με τη θανάτωση της ηρωίδας δασκάλας Ειρήνης Γκίνη. Οπως είναι γνωστό, ούτε ο απαίσιος δήμιος του ισπανικού λαού Φράνκο τόλμησε να εκτελέσει αντιφασίστριες. Προηγούμενο υπάρχει μόνο στη χιτλερική Γερμανία και στις κατεχόμενες κατά τον παγκόσμιο πόλεμο από τις ναζιστικές δυνάμεις ευρωπαϊκές χώρες, που συνεχίζει σήμερα στην Ελλάδα η αγγλική κατοχή. Και οι δώδεκα αντίκρισαν το απόσπασμα σαν πραγματικοί ήρωες, ακλόνητοι στο σκοπό που έταξαν να υπηρετήσουν, την ελληνική τους πατρίδα, τη λευτεριά, την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία μέχρι θανάτου»1.
Η Ειρήνη Γκίνη
Λίγες μέρες αργότερα, το θεωρητικό περιοδικό του ΚΚΕ, η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», έγραφε στο κύριο άρθρο της: «Με την κατηγορία του ''συμμορίτη'', του ''πράκτορα του σλαβισμού'', δώδεκα ήρωες του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Εθνικής Αντίστασης ''δικάστηκαν'' και καταδικάστηκαν σε τέσσερις διαφορετικές ''δίκες'' και εκτελέστηκαν μέσα σε μια εβδομάδα απ' τις 20 ως τις 27 του Ιούλη. Ανάμεσά σ' αυτούς, ένας Μουστάκης που οργάνωσε στην Κατοχή τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της Εδεσσας κι ανατίναξε επί κεφαλής τμήματος του ΕΛΑΣ δύο γερμανικές αμαξοστοιχίες με πολεμικό υλικό στο Μουχαρέμ Χάνι και μια υπέροχη ηρωίδα σαν τη δασκάλα Ειρήνη Γκίνη, που πολέμησε σ' όλη την εποχή της Κατοχής τους οχρανίτες του Κάλτσεφ και που συνέχισε κι έπειτα απ' την απελευθέρωση ως τη σύλληψή της, την καταδίκη της και την εκτέλεσή της να πολεμάει τους αυτονομιστές της Μακεδονίας, που τους οργανώνουν και τους υποκινούν οι Αγγλοι»2.
Οι επτά εκτελεσμένοι, για τους οποίους κάνει λόγο ο «Ρ» στον πρωτοσέλιδο τίτλο του, άφησαν την τελευταία τους πνοή κάτω από τις ριπές των όπλων του εκτελεστικού αποσπάσματος, στις 26 Ιούλη 1946, στις 5 η ώρα το πρωί. Ηταν η νηπιαγωγός Ειρήνη Γκίνη 24 χρόνων και οι Γ. Μουστάκης 35, Π. Περτσεμλής 35, Θ. Μιχαήλ 55, Δ. Λίμπας 40, Χρ. Στογιάννης 45 και Γ. Πρώιος 29 χρόνων.
Ολο αυτό το ποτάμι του αίματος ήταν, χωρίς αμφιβολία, προϊόν της λευκής τρομοκρατίας, που οδήγησε τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο και που τώρα, μέρες του καλοκαιριού του '46, είχε αποκτήσει μια τυπική νομιμότητα.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή κι ας δούμε πώς ακριβώς ξεδιπλώθηκε και «νομιμοποιήθηκε» η λευκή τρομοκρατία.
H «νομιμοποίηση» της λευκής τρομοκρατίας - Το Γ` Ψήφισμα
Συγκέντρωση στο γήπεδο Καραϊσκάκη κατά της λευκής τρομοκρατίας
Η λευκή τρομοκρατία έκανε την εμφάνισή της αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ. Ηταν η τρομοκρατία του κράτους και διαφόρων ομάδων υπό άμεσο ή έμμεσο κρατικό έλεγχο, που δολοφονούσαν χωρίς δισταγμό τα μέλη, τα στελέχη και τους οπαδούς της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, που έκαιαν και λεηλατούσαν, που τρομοκρατούσαν τους κεντρώους και συντηρητικούς πολίτες, για να μπορούν να τους ελέγχουν, στηρίζοντας, έτσι, την εξουσία της αστικής τάξης με την άγρια βία και, φυσικά, με τις λόγχες του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού, που τους εξόπλιζε και είχε επιβάλει στη χώρα μια δεύτερη κατοχή. Η λευκή αυτή τρομοκρατία απέκτησε τυπική νομιμότητα μετά τις 31 Μάρτη του 1946, όταν ύστερα από απαίτηση των Εγγλέζων και συγκεκριμένα της κυβέρνησης του, προοδευτικού δήθεν, Εργατικού Κόμματος, η ελληνική κυβέρνηση του λεγόμενου Δημοκρατικού Κέντρου, με πρωθυπουργό τον Θ. Σοφούλη, πραγματοποίησε «εκλογές». Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για ένα εκλογικό πραξικόπημα, μέσω του οποίου ήρθε στην κυβερνητική εξουσία η «επάρατος» - όπως αποκλήθηκε αργότερα - Δεξιά. Η ουσία, βεβαίως, δε βρισκόταν στο κόμμα που αναλάμβανε τα κυβερνητικά ηνία - άλλωστε, πολύ σύντομα το Κέντρο και η Δεξιά δημιούργησαν κυβερνητικό συνασπισμό - αλλά στο γεγονός ότι, μέσω των ψευτοεκλογών, ο βρετανικός ιμπεριαλισμός και η ντόπια μπουρζουαζία αναζητούσαν την τυπική νομιμότητα του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος: Της πιο στυγνής, δηλαδή, αστικής δικτατορίας, που με τη στήριξη - πολιτική, οικονομική και στρατιωτική - του βρετανικού και γενικότερα του διεθνούς ιμπεριαλισμού, είχε ως στόχο να πνίξει το επαναστατικό κίνημα στη χώρα, στήνοντας, παράλληλα, γερά στα πόδια του το καπιταλιστικό σύστημα. Ετσι, μετά τις εκλογές, η λευκή τρομοκρατία πέρασε πια ολοκληρωτικά στα χέρια του κράτους και ντύθηκε με το «κύρος» της εφαρμογής των νόμων που θεσμοθετήθηκαν, χωρίς καμία καθυστέρηση, γι' αυτόν ακριβώς το σκοπό. Ενας τέτοιος νόμος ήταν και το διαβόητο Γ` Ψήφισμα, που ψηφίστηκε από την ψευτοβουλή στις 18 Ιούνη του 1946.
Η πλήρης ονομασία του ψηφίσματος αυτού ήταν «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότηταν του κράτους», και, όπως γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος3, «εγκαινίασε, πράγματι, μία νόθο περίοδο, η οποία χαρακτηριζόταν από την τυπική ανοχή του Κομμουνιστικού Κόμματος και μιας σειράς άλλων μαζικών οργανώσεων που ακολουθούσαν παραπλήσια με αυτό πολιτική και ταυτόχρονα από την αδυσώπητη δίωξη της δράσης των οπαδών του και όλων εκείνων που διακήρυσσαν την προσήλωσή τους στις αρχές που εξέφραζε το Εαμικό κίνημα».
Σ' αυτήν την εκτίμηση δεν υπάρχει η παραμικρή υπερβολή. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, άλλα αριστερά κόμματα, κορυφαίες δημοκρατικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις, όπως η ΓΣΕΕ, χαρακτήρισαν αυτό το ψήφισμα φασιστικό, καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια με κινητοποιήσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (παραστάσεις στην κυβέρνηση, στις πρεσβείες των μεγάλων δυνάμεων, απεργιακές κινητοποιήσεις κ.ο.κ.), ώστε να αποτρέψουν την ψήφισή του και κατ' επέκταση την εφαρμογή του4.
«Δε χρειάζονται έκτακτα μέτρα για την αποκατάσταση της τάξης», τόνισε στον πρωθυπουργό Κ. Τσαλδάρη αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, που τον επισκέφθηκε στις 11/6/19465, προσθέτοντας ότι «φτάνει να εφαρμοστούν οι νόμοι του κράτους ενάντια στους τρομοκράτες που οργιάζουν μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας κατά των δημοκρατικών πολιτών και τότε αυτόματα θα επέλθει η γαλήνη». Φυσικά, τα έκτακτα μέτρα τα χρειάζονταν - όπως σημειώσαμε ήδη - η κυρίαρχη τάξη κι ο ξένος παράγοντας, για να επιβάλουν, όχι μια οποιαδήποτε τάξη, αλλά τη δική τους τάξη πραγμάτων.
Το Γ` Ψήφισμα, από το πρώτο του ακόμη άρθρο, απειλούσε με την ποινή του θανάτου οποιονδήποτε είχε σκοπό «να αποσπάση εν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς τούτο το τέλος τείνοντα σχέδια, συνώμοσεν ή διήγειρε εις στάσιν ή συνεννοήθη με ξένους ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας ή έλαβε μετοχήν εις τοιαύτας προδοτικάς ενώσεις». Η αοριστία της διάταξης είναι χαρακτηριστική, αλλά και αναγκαία για το καθεστώς, ώστε να μπορεί να διώκει κατά το δοκούν τους αντιπάλους του. Ομως, τα πράγματα δεν έμεναν σ' αυτό το σημείο, αφού ο νομοθέτης φρόντιζε να θέτει υπό διωγμό και εκείνους, των οποίων οι ιδέες θεωρούνταν ότι τείνουν στην απόσπαση ή αυτονόμηση μέρους της επικράτειας. «Πάσα εκ προθέσεως προπαρασκευαστική ενέργεια της ηγουμένης πράξεως - αναφερόταν χαρακτηριστικά - τιμωρείται με ειρκτήν, υπαρχουσών δε επιβαρυντικών περιπτώσεων με δεσμά πρόσκαιρα ή διά βίου. Ως προπαρασκευαστική ενέργεια θεωρείται και η καθ' οιονδήποτε τρόπον, αμέσως ή εμμέσως, γενομένη προσπάθεια προς διάδοσιν, ανάπτυξιν και εφαρμογήν ιδεών τεινουσών εις απόσπασιν ή αυτονόμησιν μέρους της Επικρατείας ή η ενέργεια προσηλυτισμού εις τας ιδέας ταύτας».
Ακόμη, υπό διωγμό τίθονταν οι λαϊκές συγκεντρώσεις, οι απεργίες και κάθε λαϊκή εκδήλωση που μπορούσε να θεωρηθεί ότι φέρει «το σπέρμα της στάσεως», ενώ καθιερωνόταν κάθε λογής αστυνομική αυθαιρεσία σε βάρος των πολιτών6.
Η ασάφεια των διατάξεων του ψηφίσματος ως προς το χαρακτηρισμό των αδικημάτων και ταυτόχρονα η σαφής, σαφέστατη πολιτική - ταξική τους στόχευση, είχαν κάνει την εφημερίδα «ΜΑΧΗ» να αναρωτηθεί, αν «πέθανε πραγματικά ο Χίτλερ»7. «Αυτό το ψήφισμα - γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης8 - υπήρξε ο θεμέλιος λίθος των δραστικών και αμείλικτων νομοθετημάτων που εφήρμοσε το καθεστώς στη διάρκεια της πολεμικής τριετίας 1946-1949».
Το τι, πραγματικά, ήταν το Γ` Ψήφισμα πολύ σύντομα οι ΕΑΜίτες και οι κομμουνιστές θα το μάθαιναν, αφού τρεις μόλις μέρες μετά την ψήφιση του από τη Βουλή συγκροτήθηκαν τα πρώτα έντεκα έκτακτα στρατοδικεία, στη Θεσσαλονίκη, στα Γιαννιτσά, στο Κιλκίς, στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Ξάνθη, στην Αλεξανδρούπολη, στα Γιάννενα, στην Κοζάνη, στη Φλώρινα και στη Λάρισα, των οποίων οι αποφάσεις ήσαν τελεσίδικες9. Σε λίγο, άρχισαν και οι εκτελέσεις.
Η Ειρήνη Γκίνη και οι εκτελεσμένοι σύντροφοί της
Ανακοινώνοντας την εκτέλεση των πρώτων δώδεκα θυμάτων των έκτακτων στρατοδικείων του Γ` Ψηφίσματος, ο «Ριζοσπάστης» παρατηρούσε πως ήταν «η πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία που εκτελείται γυναίκα». Το γεγονός ήταν συγκλονιστικό. Συγκλονιστικός, όμως, ήταν και ο ηρωισμός που επέδειξε αυτή η νεαρή κοπέλα, γεγονός που υποχρέωσε τους δικαστές της να εκφράσουν την ευχή ότι, τελικά, τουλάχιστον αυτή, θα γλίτωνε το εκτελεστικό απόσπασμα10.
Σύμφωνα με όσα έγραψε ο Τύπος μετά τις εκτελέσεις, και οι δώδεκα αγωνιστές αντίκρισαν το απόσπασμα σαν πραγματικοί ήρωες. Δε δείλιασαν, δεν έσκυψαν το κεφάλι, δεν παρακάλεσαν για τη ζωή τους. Ησαν αγωνιστές που είχαν αφιερώσει τη ζωή τους στην πατρίδα και στον αγώνα για τη λευτεριά, την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή δημοκρατία. Επίσης, πολλοί απ' αυτούς ήσαν μέλη του ΚΚΕ, διαπαιδαγωγημένοι και συνηθισμένοι να ζουν με το θάνατο. Γι' αυτό, όταν στάθηκαν απέναντί του, τον χαιρέτησαν προφέροντας το όνομα του Κόμματος, που συμβόλιζε το πάθος τους για μια καλύτερη ζωή, για μια δικαιότερη κοινωνία.
«Η Ειρήνη Γκίνη - αναφέρει ο «Ρ» στο ρεπορτάζ για τις εκτελέσεις11- όταν της ανακοινώθηκε ότι θα εκτελεσθεί, πλύθηκε και χτενίσθηκε έτοιμη να αντιμετωπίσει το απόσπασμα». Ηταν τέτοια η δύναμη αυτής της γυναίκας, που υποχρέωσε ακόμη κι αυτούς τους δολοφόνους της να υποκλιθούν μπροστά της. Χαρακτηριστικό είναι το δελτίο Τύπου που εξέδωσε το τότε υπουργείο Δημοσίας Τάξεως, όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα "περισσότερον ψυχραιμίαν επέδειξεν η νηπιαγωγός Ειρήνη Γκίνη, η οποία έψαλλε τον ύμνον της Τρίτης Διεθνούς και εζητοκραύγαζεν υπέρ του ΚΚΕ"»12.
Σχολιάζοντας τις εκτελέσεις των «12», ο κομμουνιστής και εξαίρετος νομικός Μ. Πορφυρογένης έγραψε σε άρθρο του13: «Ούτε τα περίφημα στρατοδικεία εκστρατείας δεν κακοποιούν τόσο το Δίκαιο, όσο τα σημερινά έκτακτα στρατοδικεία των ''λαοπρόβλητων''. Γιατί και σε κείνα, παρ' όλη την ατμόσφαιρα του πολέμου που δεν επιτρέπει ψύχραιμη κρίση, υπάρχει κάποια διάθεση να αποφευχθούν αδικίες. Ενώ σε τούτα υπάρχει το αντίθετο, η θέληση να συντριβεί ένας πολιτικός εχθρός... Ακόμα, ούτε τα χιτλερικά στρατοδικεία δεν μπορούν να συγκριθούν με τα σημερινά. Γιατί σε κείνα γινόταν μια προσπάθεια να αποδειχθεί η ενοχή και πολλές φορές υπήρχαν και αθωωτικές αποφάσεις. Στα σημερινά, δεν υπάρχει ως τα σήμερα ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΑΘΩΩΣΗ. Αυτό και μόνο το γεγονός δείχνει πως δεν πρόκειται για δικαστήρια παρά για συνεργεία δίωξης και εξόντωσης».
1 «Ριζοσπάστης» 27/7/1946
2 ΚΟΜΕΠ 8/1946, σελ. 453
3 Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 496
4 «Ριζοσπάστης» 11-18/6/1946
5 «Ριζοσπάστης» 12/6/1946
6 Βλέπε: Κ. Οικονομόπουλου: «Νομοθεσία Αφορώσα τη δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν», Αθήναι 1951, σελ. 65-76, «Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1943-1950 - μελέτες για την πόλωση», εκδόσεις «Φιλίστωρ», σελ. 212, Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 502-504 και αλλού.
7 Τ. Βουρνά: «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας - ο εμφύλιος», εκδόσεις «Τολίδη», σελ. 46-47
8 Σόλωνα Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδος», εκδόσεις «Καπόπουλος», τόμος 3ος, σελ. 160
9 «Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 555 και «Η Τρίχρονη Εποποιία του ΔΣΕ 1946-1949», εκδόσεις «Ρ» - ΣΕ, σελ 184
10 «Ριζοσπάστης» 27/7/1946
11 «Ριζοσπάστης» 27/7/1946
12 «Ηρωες και μάρτυρες», εκδοτικό «ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ», 1954, σελ. 51-52 και «Ρ» 27/7/1946.
13 Μ. Πορφυρογένη: «Εξετελέσθησαν χθες...», «Ρ», 27/6/1946.
Η Ειρήνη Γκίνη
Λίγες μέρες αργότερα, το θεωρητικό περιοδικό του ΚΚΕ, η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», έγραφε στο κύριο άρθρο της: «Με την κατηγορία του ''συμμορίτη'', του ''πράκτορα του σλαβισμού'', δώδεκα ήρωες του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Εθνικής Αντίστασης ''δικάστηκαν'' και καταδικάστηκαν σε τέσσερις διαφορετικές ''δίκες'' και εκτελέστηκαν μέσα σε μια εβδομάδα απ' τις 20 ως τις 27 του Ιούλη. Ανάμεσά σ' αυτούς, ένας Μουστάκης που οργάνωσε στην Κατοχή τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της Εδεσσας κι ανατίναξε επί κεφαλής τμήματος του ΕΛΑΣ δύο γερμανικές αμαξοστοιχίες με πολεμικό υλικό στο Μουχαρέμ Χάνι και μια υπέροχη ηρωίδα σαν τη δασκάλα Ειρήνη Γκίνη, που πολέμησε σ' όλη την εποχή της Κατοχής τους οχρανίτες του Κάλτσεφ και που συνέχισε κι έπειτα απ' την απελευθέρωση ως τη σύλληψή της, την καταδίκη της και την εκτέλεσή της να πολεμάει τους αυτονομιστές της Μακεδονίας, που τους οργανώνουν και τους υποκινούν οι Αγγλοι»2.
Οι επτά εκτελεσμένοι, για τους οποίους κάνει λόγο ο «Ρ» στον πρωτοσέλιδο τίτλο του, άφησαν την τελευταία τους πνοή κάτω από τις ριπές των όπλων του εκτελεστικού αποσπάσματος, στις 26 Ιούλη 1946, στις 5 η ώρα το πρωί. Ηταν η νηπιαγωγός Ειρήνη Γκίνη 24 χρόνων και οι Γ. Μουστάκης 35, Π. Περτσεμλής 35, Θ. Μιχαήλ 55, Δ. Λίμπας 40, Χρ. Στογιάννης 45 και Γ. Πρώιος 29 χρόνων.
Ολο αυτό το ποτάμι του αίματος ήταν, χωρίς αμφιβολία, προϊόν της λευκής τρομοκρατίας, που οδήγησε τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο και που τώρα, μέρες του καλοκαιριού του '46, είχε αποκτήσει μια τυπική νομιμότητα.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή κι ας δούμε πώς ακριβώς ξεδιπλώθηκε και «νομιμοποιήθηκε» η λευκή τρομοκρατία.
H «νομιμοποίηση» της λευκής τρομοκρατίας - Το Γ` Ψήφισμα
Συγκέντρωση στο γήπεδο Καραϊσκάκη κατά της λευκής τρομοκρατίας
Η λευκή τρομοκρατία έκανε την εμφάνισή της αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ. Ηταν η τρομοκρατία του κράτους και διαφόρων ομάδων υπό άμεσο ή έμμεσο κρατικό έλεγχο, που δολοφονούσαν χωρίς δισταγμό τα μέλη, τα στελέχη και τους οπαδούς της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, που έκαιαν και λεηλατούσαν, που τρομοκρατούσαν τους κεντρώους και συντηρητικούς πολίτες, για να μπορούν να τους ελέγχουν, στηρίζοντας, έτσι, την εξουσία της αστικής τάξης με την άγρια βία και, φυσικά, με τις λόγχες του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού, που τους εξόπλιζε και είχε επιβάλει στη χώρα μια δεύτερη κατοχή. Η λευκή αυτή τρομοκρατία απέκτησε τυπική νομιμότητα μετά τις 31 Μάρτη του 1946, όταν ύστερα από απαίτηση των Εγγλέζων και συγκεκριμένα της κυβέρνησης του, προοδευτικού δήθεν, Εργατικού Κόμματος, η ελληνική κυβέρνηση του λεγόμενου Δημοκρατικού Κέντρου, με πρωθυπουργό τον Θ. Σοφούλη, πραγματοποίησε «εκλογές». Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για ένα εκλογικό πραξικόπημα, μέσω του οποίου ήρθε στην κυβερνητική εξουσία η «επάρατος» - όπως αποκλήθηκε αργότερα - Δεξιά. Η ουσία, βεβαίως, δε βρισκόταν στο κόμμα που αναλάμβανε τα κυβερνητικά ηνία - άλλωστε, πολύ σύντομα το Κέντρο και η Δεξιά δημιούργησαν κυβερνητικό συνασπισμό - αλλά στο γεγονός ότι, μέσω των ψευτοεκλογών, ο βρετανικός ιμπεριαλισμός και η ντόπια μπουρζουαζία αναζητούσαν την τυπική νομιμότητα του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος: Της πιο στυγνής, δηλαδή, αστικής δικτατορίας, που με τη στήριξη - πολιτική, οικονομική και στρατιωτική - του βρετανικού και γενικότερα του διεθνούς ιμπεριαλισμού, είχε ως στόχο να πνίξει το επαναστατικό κίνημα στη χώρα, στήνοντας, παράλληλα, γερά στα πόδια του το καπιταλιστικό σύστημα. Ετσι, μετά τις εκλογές, η λευκή τρομοκρατία πέρασε πια ολοκληρωτικά στα χέρια του κράτους και ντύθηκε με το «κύρος» της εφαρμογής των νόμων που θεσμοθετήθηκαν, χωρίς καμία καθυστέρηση, γι' αυτόν ακριβώς το σκοπό. Ενας τέτοιος νόμος ήταν και το διαβόητο Γ` Ψήφισμα, που ψηφίστηκε από την ψευτοβουλή στις 18 Ιούνη του 1946.
Η πλήρης ονομασία του ψηφίσματος αυτού ήταν «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότηταν του κράτους», και, όπως γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος3, «εγκαινίασε, πράγματι, μία νόθο περίοδο, η οποία χαρακτηριζόταν από την τυπική ανοχή του Κομμουνιστικού Κόμματος και μιας σειράς άλλων μαζικών οργανώσεων που ακολουθούσαν παραπλήσια με αυτό πολιτική και ταυτόχρονα από την αδυσώπητη δίωξη της δράσης των οπαδών του και όλων εκείνων που διακήρυσσαν την προσήλωσή τους στις αρχές που εξέφραζε το Εαμικό κίνημα».
Σ' αυτήν την εκτίμηση δεν υπάρχει η παραμικρή υπερβολή. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, άλλα αριστερά κόμματα, κορυφαίες δημοκρατικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις, όπως η ΓΣΕΕ, χαρακτήρισαν αυτό το ψήφισμα φασιστικό, καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια με κινητοποιήσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (παραστάσεις στην κυβέρνηση, στις πρεσβείες των μεγάλων δυνάμεων, απεργιακές κινητοποιήσεις κ.ο.κ.), ώστε να αποτρέψουν την ψήφισή του και κατ' επέκταση την εφαρμογή του4.
«Δε χρειάζονται έκτακτα μέτρα για την αποκατάσταση της τάξης», τόνισε στον πρωθυπουργό Κ. Τσαλδάρη αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, που τον επισκέφθηκε στις 11/6/19465, προσθέτοντας ότι «φτάνει να εφαρμοστούν οι νόμοι του κράτους ενάντια στους τρομοκράτες που οργιάζουν μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας κατά των δημοκρατικών πολιτών και τότε αυτόματα θα επέλθει η γαλήνη». Φυσικά, τα έκτακτα μέτρα τα χρειάζονταν - όπως σημειώσαμε ήδη - η κυρίαρχη τάξη κι ο ξένος παράγοντας, για να επιβάλουν, όχι μια οποιαδήποτε τάξη, αλλά τη δική τους τάξη πραγμάτων.
Το Γ` Ψήφισμα, από το πρώτο του ακόμη άρθρο, απειλούσε με την ποινή του θανάτου οποιονδήποτε είχε σκοπό «να αποσπάση εν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς τούτο το τέλος τείνοντα σχέδια, συνώμοσεν ή διήγειρε εις στάσιν ή συνεννοήθη με ξένους ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας ή έλαβε μετοχήν εις τοιαύτας προδοτικάς ενώσεις». Η αοριστία της διάταξης είναι χαρακτηριστική, αλλά και αναγκαία για το καθεστώς, ώστε να μπορεί να διώκει κατά το δοκούν τους αντιπάλους του. Ομως, τα πράγματα δεν έμεναν σ' αυτό το σημείο, αφού ο νομοθέτης φρόντιζε να θέτει υπό διωγμό και εκείνους, των οποίων οι ιδέες θεωρούνταν ότι τείνουν στην απόσπαση ή αυτονόμηση μέρους της επικράτειας. «Πάσα εκ προθέσεως προπαρασκευαστική ενέργεια της ηγουμένης πράξεως - αναφερόταν χαρακτηριστικά - τιμωρείται με ειρκτήν, υπαρχουσών δε επιβαρυντικών περιπτώσεων με δεσμά πρόσκαιρα ή διά βίου. Ως προπαρασκευαστική ενέργεια θεωρείται και η καθ' οιονδήποτε τρόπον, αμέσως ή εμμέσως, γενομένη προσπάθεια προς διάδοσιν, ανάπτυξιν και εφαρμογήν ιδεών τεινουσών εις απόσπασιν ή αυτονόμησιν μέρους της Επικρατείας ή η ενέργεια προσηλυτισμού εις τας ιδέας ταύτας».
Ακόμη, υπό διωγμό τίθονταν οι λαϊκές συγκεντρώσεις, οι απεργίες και κάθε λαϊκή εκδήλωση που μπορούσε να θεωρηθεί ότι φέρει «το σπέρμα της στάσεως», ενώ καθιερωνόταν κάθε λογής αστυνομική αυθαιρεσία σε βάρος των πολιτών6.
Η ασάφεια των διατάξεων του ψηφίσματος ως προς το χαρακτηρισμό των αδικημάτων και ταυτόχρονα η σαφής, σαφέστατη πολιτική - ταξική τους στόχευση, είχαν κάνει την εφημερίδα «ΜΑΧΗ» να αναρωτηθεί, αν «πέθανε πραγματικά ο Χίτλερ»7. «Αυτό το ψήφισμα - γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης8 - υπήρξε ο θεμέλιος λίθος των δραστικών και αμείλικτων νομοθετημάτων που εφήρμοσε το καθεστώς στη διάρκεια της πολεμικής τριετίας 1946-1949».
Το τι, πραγματικά, ήταν το Γ` Ψήφισμα πολύ σύντομα οι ΕΑΜίτες και οι κομμουνιστές θα το μάθαιναν, αφού τρεις μόλις μέρες μετά την ψήφιση του από τη Βουλή συγκροτήθηκαν τα πρώτα έντεκα έκτακτα στρατοδικεία, στη Θεσσαλονίκη, στα Γιαννιτσά, στο Κιλκίς, στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Ξάνθη, στην Αλεξανδρούπολη, στα Γιάννενα, στην Κοζάνη, στη Φλώρινα και στη Λάρισα, των οποίων οι αποφάσεις ήσαν τελεσίδικες9. Σε λίγο, άρχισαν και οι εκτελέσεις.
Η Ειρήνη Γκίνη και οι εκτελεσμένοι σύντροφοί της
Ανακοινώνοντας την εκτέλεση των πρώτων δώδεκα θυμάτων των έκτακτων στρατοδικείων του Γ` Ψηφίσματος, ο «Ριζοσπάστης» παρατηρούσε πως ήταν «η πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία που εκτελείται γυναίκα». Το γεγονός ήταν συγκλονιστικό. Συγκλονιστικός, όμως, ήταν και ο ηρωισμός που επέδειξε αυτή η νεαρή κοπέλα, γεγονός που υποχρέωσε τους δικαστές της να εκφράσουν την ευχή ότι, τελικά, τουλάχιστον αυτή, θα γλίτωνε το εκτελεστικό απόσπασμα10.
Σύμφωνα με όσα έγραψε ο Τύπος μετά τις εκτελέσεις, και οι δώδεκα αγωνιστές αντίκρισαν το απόσπασμα σαν πραγματικοί ήρωες. Δε δείλιασαν, δεν έσκυψαν το κεφάλι, δεν παρακάλεσαν για τη ζωή τους. Ησαν αγωνιστές που είχαν αφιερώσει τη ζωή τους στην πατρίδα και στον αγώνα για τη λευτεριά, την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή δημοκρατία. Επίσης, πολλοί απ' αυτούς ήσαν μέλη του ΚΚΕ, διαπαιδαγωγημένοι και συνηθισμένοι να ζουν με το θάνατο. Γι' αυτό, όταν στάθηκαν απέναντί του, τον χαιρέτησαν προφέροντας το όνομα του Κόμματος, που συμβόλιζε το πάθος τους για μια καλύτερη ζωή, για μια δικαιότερη κοινωνία.
«Η Ειρήνη Γκίνη - αναφέρει ο «Ρ» στο ρεπορτάζ για τις εκτελέσεις11- όταν της ανακοινώθηκε ότι θα εκτελεσθεί, πλύθηκε και χτενίσθηκε έτοιμη να αντιμετωπίσει το απόσπασμα». Ηταν τέτοια η δύναμη αυτής της γυναίκας, που υποχρέωσε ακόμη κι αυτούς τους δολοφόνους της να υποκλιθούν μπροστά της. Χαρακτηριστικό είναι το δελτίο Τύπου που εξέδωσε το τότε υπουργείο Δημοσίας Τάξεως, όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα "περισσότερον ψυχραιμίαν επέδειξεν η νηπιαγωγός Ειρήνη Γκίνη, η οποία έψαλλε τον ύμνον της Τρίτης Διεθνούς και εζητοκραύγαζεν υπέρ του ΚΚΕ"»12.
Σχολιάζοντας τις εκτελέσεις των «12», ο κομμουνιστής και εξαίρετος νομικός Μ. Πορφυρογένης έγραψε σε άρθρο του13: «Ούτε τα περίφημα στρατοδικεία εκστρατείας δεν κακοποιούν τόσο το Δίκαιο, όσο τα σημερινά έκτακτα στρατοδικεία των ''λαοπρόβλητων''. Γιατί και σε κείνα, παρ' όλη την ατμόσφαιρα του πολέμου που δεν επιτρέπει ψύχραιμη κρίση, υπάρχει κάποια διάθεση να αποφευχθούν αδικίες. Ενώ σε τούτα υπάρχει το αντίθετο, η θέληση να συντριβεί ένας πολιτικός εχθρός... Ακόμα, ούτε τα χιτλερικά στρατοδικεία δεν μπορούν να συγκριθούν με τα σημερινά. Γιατί σε κείνα γινόταν μια προσπάθεια να αποδειχθεί η ενοχή και πολλές φορές υπήρχαν και αθωωτικές αποφάσεις. Στα σημερινά, δεν υπάρχει ως τα σήμερα ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΑΘΩΩΣΗ. Αυτό και μόνο το γεγονός δείχνει πως δεν πρόκειται για δικαστήρια παρά για συνεργεία δίωξης και εξόντωσης».
1 «Ριζοσπάστης» 27/7/1946
2 ΚΟΜΕΠ 8/1946, σελ. 453
3 Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 496
4 «Ριζοσπάστης» 11-18/6/1946
5 «Ριζοσπάστης» 12/6/1946
6 Βλέπε: Κ. Οικονομόπουλου: «Νομοθεσία Αφορώσα τη δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν», Αθήναι 1951, σελ. 65-76, «Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1943-1950 - μελέτες για την πόλωση», εκδόσεις «Φιλίστωρ», σελ. 212, Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 502-504 και αλλού.
7 Τ. Βουρνά: «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας - ο εμφύλιος», εκδόσεις «Τολίδη», σελ. 46-47
8 Σόλωνα Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδος», εκδόσεις «Καπόπουλος», τόμος 3ος, σελ. 160
9 «Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 555 και «Η Τρίχρονη Εποποιία του ΔΣΕ 1946-1949», εκδόσεις «Ρ» - ΣΕ, σελ 184
10 «Ριζοσπάστης» 27/7/1946
11 «Ριζοσπάστης» 27/7/1946
12 «Ηρωες και μάρτυρες», εκδοτικό «ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ», 1954, σελ. 51-52 και «Ρ» 27/7/1946.
13 Μ. Πορφυρογένη: «Εξετελέσθησαν χθες...», «Ρ», 27/6/1946.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου